آزمایش اسپرم

مقدمه

آزمایش اسپرم یا اسپرموگرام یکی از مهم‌ترین آزمایش‌ها برای ارزیابی باروری مردان است. این آزمایش شامل بررسی کمیت و کیفیت اسپرم‌ها برای تشخیص مشکلات احتمالی در باروری است. مشکلاتی که ممکن است باعث نازایی یا کاهش توان باروری مردان شوند، می‌توانند شامل تعداد کم اسپرم، تحرک ضعیف اسپرم‌ها، یا وجود مشکلات ساختاری در اسپرم‌ها باشند.

آزمایش اسپرم به طور کلی برای مردانی توصیه می‌شود که به مدت یک سال بدون استفاده از روش‌های جلوگیری از بارداری، تلاش برای بارداری داشته‌اند اما موفق به دستیابی به آن نشده‌اند. این آزمایش نه تنها به تشخیص علت نازایی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند راهنمایی‌های مناسبی برای درمان‌های مختلف باروری فراهم کند.

در این آزمایش، نمونه‌ای از مایع منی مرد جمع‌آوری شده و سپس زیر میکروسکوپ یا توسط دستگاه های آزمایش اسپرم در خانه  مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. پارامترهای مختلفی در این آزمایش مورد بررسی قرار می‌گیرند که شامل حجم مایع منی، تعداد اسپرم‌ها، تحرک اسپرم‌ها، مورفولوژی (شکل و ساختار) اسپرم‌ها، و pH  مایع منی است.

هر کدام از این پارامترها اطلاعات مهمی را در مورد وضعیت باروری مرد فراهم می‌کنند. برای مثال، تعداد کم اسپرم‌ها (الیگواسپرمی) می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات در تولید اسپرم باشد، در حالی که تحرک ضعیف اسپرم‌ها (آستنواسپرمی) ممکن است به مشکلات در حرکت اسپرم‌ها به سمت تخمک اشاره کند. مشکلات در شکل اسپرم (تراتواسپرمی)  نیز می تواند مانع از وقوع لقاح شود.

آزمایش اسپرم یک ابزار حیاتی در تشخیص و درمان نازایی مردان است و می‌تواند به پزشکان کمک کند تا برنامه‌های درمانی مناسب برای بهبود باروری ارائه دهند. همچنین، این آزمایش می‌تواند به شناسایی مشکلات سلامت عمومی نیز کمک کند، چرا که کیفیت اسپرم‌ها می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر سبک زندگی، استرس، و مشکلات پزشکی قرار گیرد.

گام های ارزیابی ناباروری مردان

وقتی زوجین پس از حداقل یک سال رابطه جنسی منظم و محافظت نشده موفق به بارداری نمی­شوند، بررسی هر دو شریک ضروری است. اگر زن بالای 35 سال سن داشته باشد، این دوره به شش ماه کاهش می­یابد. در صورت وجود شک در مورد باروری، ارزیابی نیز می­تواند به دلیل سابقه قبلی یا بیماری­های مرد زودتر آغاز شود. در مردانی که قصد بارداری ندارند اما نگران باروری خود هستند، پس از مشاوره مناسب، ارزیابی غربالگری ارائه می­شود.در ارزیابی، موارد زیر مورد بررسی قرار می­گیرد.

چک لیست ارزیابی وضعیت ناباروری

• سن زن و مرد
• سابقه باروری در مرد و همسرش (مدت زمان اقدام به بارداری، بارداری­های قبلی، فرزندان در رابطه فعلی یا قبلی…)
• روش­های جنسی (تداوم، استفاده از لوبریکانت، زمان بندی مقاربت با تخمک گذاری)
• عملکرد جنسی (میل جنسی، نعوظ، انزال)
• سوابق کودکی (کریپتورکیدیسم، هیپوسپادیاس، پیچ خوردگی بیضه، اوریون، ارکیت و…..)
• از نظر رشدی (سن بلوغ)
• سابقه جراحی­های قبلی (کیسه بیضه، ناحیه اینگوینال، شکم، پروستات، مثانه و …)
• دستگاه تناسلی (عفونت­های مقاربتی، ارکیت، درد کیسه بیضه و … )
• دستگاه ادراری (پروستاتیت، علائم دستگاه ادراری تحتانی و …)
• قرار گرفتن در معرض الکل، سیگار کشیدن، شیوه زندگی، شغل و محیط
• مصرف داروها (استفاده از تستوسترون و مکمل­های آن، مخدرهای غیرقانونی و …)
• سابقه سرطان (پرتودرمانی، شیمی درمانی)
• سوابق پزشکی (بیماری­های تب دار اخیر، دیابت، بیماری­های عصبی و …)
• سوابق خانوادگی (ناباروری، بیماری­های ژنتیکی و ….)

معاینه­‌ی فیزیکی مردان

اهداف اصلی در معاینه فیزیکی مردان می­تواند شامل موارد زیر باشد:

ارزیابی فیزیکی ناباروری مردان:

• بررسی آناتومی آلت تناسلی
• بررسی ویژگی­های فیزیکی مردانه
• ارزیابی ویژگی­های بیضه و اپیدیدیم
• بررسی وجود مجرای دفران
• ارزیابی وجود واریکوسل
• بررسی ناهنجاری در معاینه دیجیتال رکتوم
• بررسی کیسه بیضه، لگن یا شکم
• عمل جراحي

اتیولوژی ناباروری در مردان

دلایل ناباروری در مردان به سه گروه اصلی (فاکتورهای پیش بیضه­ای، فاکتورهای بیضه­ای و فاکتورهای پس از بیضه­ای) طبقه بندی می­شوند. در فصل­های آینده هر یک از موضوعات را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

فاکتورهای پیش بیضه­ای، فاکتورهای بیضه­ای و فاکتورهای پس از بیضه­ای:

فاکتورهای پیش بیضه ای:

• هیپوگنادیسم- هیپوگنادوتروفیک
• دیابت
• چاقی
• مشکلات تیروئید
• هیپرپرولاکتینمی
• اختلال نعوظ
• زود انزالی
• مصرف داروها

فاکتورهای بیضه ای:

• واریکوسل
• کریپتورکیدیسم (نهان بیضگی)
• سرطان بیضه
• رادیوتراپی، شیمی درمانی یا دارودرمانی
• ریزحذف­های کروموزوم Y
• سندروم کلاین فلتر
• عفونت­ها
• سندرم کارتاژنز
• آنتی بادی ضد اسپرم
• التهاب بیضه
• هایپرترمی بیضه
• هیدروسل

فاکتورهای پس بیضه ای:

• انزال برگشتی
• عدم وجود دو طرفه وازادفران به صورت مادرزادی
• انسداد مجرای انزالی یا اختلال عملکرد وزیکول سمینال
• وازکتومی یا آسیب یاتروژنیک به وازادفران
• آسیب عصبی و نخاعی
• بیماری سیستمیک
• هیپوسپادیس

آنالیز مایع منی (Semen Analysis)

آنالیز مایع منی ضروری­ترین گام در ارزیابی فاکتور مردانه است. کیفیت مایع منی از یک روز به روز دیگر و از یک فرد تا فرد دیگر بسیار متفاوت است. این تفاوت تحت تاثیر عواملی چون مدت زمان عدم نزدیکی، شیوه جمع آوری نمونه، ترس از نتیجه آزمایش، درجه حرارت و مدت زمان انتقال نمونه به آزمایشگاه قرار دارد. به همین منظور ابتدا آنالیز اولیه­ای که مورد قبول همگان باشد، انجام می­شود. این آنالیز شامل ارزیابی حجم، ویسکوزیته، غلظت، حرکت و مورفولوژی اسپرم می­باشد. ارزیابی­ها بیشتر تنها در موارد خاصی انجام می­شود که شامل بررسی دقیق مورفولوژی، بررسی خصوصیات بیوشیمیایی و ژنتیکی می­باشد.

یک نمونه مایع منی طبیعی باید ظاهری یکنواخت، نمای شیری یا خاکستری و نیمه کدر و بوي مخصوص نم گرفته  داشته باشد. زرد، قهوه­ای یا خونی بودن نشانه­ای از غیر طبیعی بودن آن است. مایع منی پس از انزال به حالت لخته شده در می­آید. بعد از حدود نیم ساعت، مایع منی به حالت مایع در می­آید که اگر این مدت زمان طولانی باشد، نشان از وجود عفونت است. pH مایع منی قلیایی و در حدود 2/7-8 می­باشد ولی نباید بیش از حد قلیایی (مواردی همچون عفونت) یا اسیدی (مواردی همچون بیماری­های غده پروستات) باشد.

حجم مایع منی (ejaculation volume) باید حداقل در حدود 5/1سی سی باشد. لازم به ذکر است که حجم مایع منی در نتایج آزمایشات تاثیر گذار است ولی نه به اندازه­ی اهمیتی که پارامترهای دیگر دارند. از کاهش حجم مایع منی به موارد تشخیصی مانند انسداد مجاری می­توان پی برد.

مایع منی از ترشحات غدد مختلفی تشکیل شده است که شامل موارد زیر می­باشد:

• ترشحات بیضه که 2-5 درصد حجم مایع منی را تشکیل می­دهد.
• ترشحات سمینال وزیکول­ها (یا کیسه منی) که 65-75 درصد حجم مایع منی را تشکیل می­دهد.
• ترشحات پروستات که 25- 30 درصد حجم مایع منی را تشکیل می­دهد.
• ترشحات غدد بولبواورترال (غدد کوپر) کمتر از یک درصد حجم مایع منی را تشکیل می­دهند.

شکل2. مایع منی

آزمایش اسپرم چیست؟

اسپرم‌ها سلول‌های جنسی مردانه هستند که نقش حیاتی در فرآیند باروری ایفا می‌کنند. برای این‌که یک مرد بتواند همسر خود را باردار کند، اسپرم‌های او باید به اندازه کافی فعال و سالم باشند تا بتوانند به تخمک زن برسند و آن را بارور کنند.

آزمایش اسپرم یا اسپرموگرام یک روش تشخیصی است که به بررسی تعداد، شکل و حرکت اسپرم‌ها می‌پردازد. این آزمایش می‌تواند نشان دهد که آیا مشکلاتی در تولید یا عملکرد اسپرم‌ها وجود دارد که ممکن است باعث ناباروری شود. در واقع اولین قدم برای تشخیص ناباروری مردان بعد از معاینه­ی بیضه توسط پزشک، اسپرموگرام می­باشد. این آزمایش در عین داشتن کارایی لازم، تستی ارزان و غیرتهاجمی است که بهتر است در یک شرایط روانی مناسب است. به همین دلیل امروزه استفاده از دستگاه های آزمایش اسپرم در خانه مانند اسپو  (اولین گجت ارزیابی اسپرم در خانه) رواج یافته است.

آزمایش اسپرم به طور معمول در یک آزمایشگاه انجام می‌شود.  نمونه مایع منی از مرد جمع‌آوری شده و سپس تحت آزمایش قرار می‌گیرد. این آزمایش‌ها شامل بررسی ویژگی‌های کمی وکیفی مایع منی و اسپرم‌ها می‌شوند.

برای مردانی که انجام این آزمایش برایشان از نظر روانی دشوار است و همراه با شرم و خجالت و استرس است انجام آزمایش در خانه با استفاده از دستگاه های آزمایش اسپرم در خانه توصیه می شود. این دستگاه ها که کلینیکال گرید و بر پایه هوش مصنوعی هستند می توانند با دقت بالا مانند یک آزمایشگاه کوچک عمل کنند و پارامترهای تعداد، تحرک و شکل اسپرم را گزارش دهند.

برخی از پارامترهای مهمی که در آزمایش اسپرم مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارتند از:

تعداد اسپرم‌ها: تعداد اسپرم‌های موجود در هر میلی‌لیتر مایع منی. تعداد کم اسپرم‌ها (الیگواسپرمی) می‌تواند یکی از عوامل ناباروری باشد.

تحرک اسپرم‌ها: میزان حرکت و سرعت اسپرم‌ها. اسپرم‌های با تحرک ضعیف (آستنواسپرمی) ممکن است نتوانند به تخمک برسند و آن را بارور کنند. در ارزیابی تحرک، درصد اسپرم های دارای حرکت پیشرونده به عنوان یک شاخص کلیدی مطرح است.

شکل و ساختار اسپرم‌ها (مورفولوژی): بررسی شکل و ساختار اسپرم‌ها برای تشخیص ناهنجاری‌ها. اسپرم‌های با شکل غیرطبیعی ممکن است ناتوان در باروری باشند.

حجم مایع منی: مقدار مایع منی تولید شده در هر بار انزال. حجم کم مایع منی می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات در غدد جنسی باشد.

pH   مایع منی: سطح اسیدیته یا قلیایی بودن مایع منی که می‌تواند بر تحرک و زنده‌مانی اسپرم‌ها تأثیر بگذارد.

این پارامترها به پزشکان کمک می‌کنند تا به طور دقیق‌تر علت ناباروری را شناسایی کنند و برنامه‌های درمانی مناسب را پیشنهاد دهند. برخی از عوامل موثر بر کیفیت و کمیت اسپرم‌ها می‌توانند شامل سن، سبک زندگی، مصرف داروها، وضعیت‌های پزشکی مانند عفونت‌ها یا بیماری‌های مزمن، و عوامل محیطی باشند.

اهمیت آزمایش اسپرم

آزمایش اسپرم در ارزیابی باروری مردان یک آزمایش کلیدی محسوب می شود. این آزمایش معمولاً اولین قدم برای بررسی ناباروری در زوج‌هایی است که با مشکل بارداری روبرو هستند. وقتی یک زوج پس از تلاش‌های مکرر موفق به بارداری نمی‌شوند، یکی از اولین آزمایش‌هایی که انجام می‌شود، آزمایش اسپرم مرد است. این آزمایش به پزشکان امکان می‌دهد تا عوامل مختلفی که ممکن است باعث ناباروری شوند را شناسایی کنند و بر اساس آن‌ها، روش‌های درمانی مناسب را پیشنهاد دهند.

آزمایش اسپرم به دلایل مختلفی اهمیت دارد:

1. تشخیص مشکلات باروری: این آزمایش می‌تواند به شناسایی مشکلاتی مانند تعداد کم اسپرم‌ها، تحرک ضعیف اسپرم‌ها، یا ناهنجاری‌های ساختاری در اسپرم‌ها کمک کند. هر یک از این مشکلات می‌توانند بر توانایی مرد در بارور کردن تخمک تأثیر بگذارند.
2. راهنمایی برای درمان: نتایج این آزمایش می‌تواند به پزشکان کمک کند تا بهترین روش‌های درمانی را برای زوج‌ها توصیه کنند. این راهنمایی ها ممکن است شامل تغییرات در سبک زندگی، داروهای خاص، یا روش‌های درمانی پیچیده‌تر مانند تلقیح مصنوعی یا لقاح خارج رحمی (IVF) باشد.
3. ارزیابی کلی سلامت مرد: کیفیت و کمیت اسپرم‌ها می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت کلی سلامت مرد باشد. عواملی مانند استرس، تغذیه نامناسب، مصرف مواد مخدر و الکل، و مشکلات پزشکی مزمن می‌توانند بر سلامت اسپرم‌ها تأثیر بگذارند.
4. صرفه‌جویی در زمان و هزینه: با انجام این آزمایش در ابتدای فرآیند تشخیص ناباروری، می‌توان از انجام آزمایش‌ها و روش‌های درمانی غیرضروری جلوگیری کرد و به این ترتیب در زمان و هزینه صرفه‌جویی کرد.
5. آگاهی و آموزش: انجام این آزمایش می‌تواند به مردان اطلاعات بیشتری درباره سلامت باروری‌شان بدهد و به آن‌ها کمک کند تا تصمیمات بهتری در مورد سبک زندگی و مراقبت‌های بهداشتی خود بگیرند.

به طور کلی، آزمایش اسپرم یک ابزار حیاتی در فرآیند تشخیص و درمان ناباروری است و به پزشکان و زوج‌ها کمک می‌کند تا با دقت بیشتری به مشکل بارداری رسیدگی کنند و راه‌حل‌های موثرتری را پیدا کنند.

نحوه انجام آزمایش اسپرم

آزمایش اسپرم معمولاً در آزمایشگاه‌های تخصصی انجام می‌شود. برای انجام این آزمایش، فرد باید نمونه‌ای از مایع منی خود را ارائه دهد که از طریق خودارضایی یا استفاده از کاندوم مخصوص جمع‌آوری می‌شود. فرآیند جمع‌آوری نمونه باید با دقت و رعایت دستورالعمل‌های خاصی انجام شود تا نتایج آزمایش دقیق و قابل اعتماد باشند.

شکل3. ظرف جمع آوری نمونه­ی منی

• آماده‌سازی پیش از جمع‌آوری نمونه:
  • توصیه می‌شود که فرد برای چند روز (معمولاً 2 تا 7 روز) از انزال خودداری کند تا نمونه بهتری جمع‌آوری شود.
  • فرد باید از مصرف الکل، دخانیات، و مواد مخدر خودداری کند، زیرا این مواد می‌توانند بر کیفیت اسپرم تأثیر بگذارند.
  • بهتر است قبل از انجام آزمایش از مصرف داروهایی که می‌توانند بر نتایج تأثیر بگذارند، خودداری شود؛ مگر اینکه پزشک توصیه دیگری کرده باشد.
• جمع‌آوری نمونه:
  • خودارضایی: رایج‌ترین روش جمع‌آوری نمونه، خودارضایی در یک اتاق خصوصی در آزمایشگاه است. نمونه باید در یک ظرف استریل که توسط آزمایشگاه ارائه می‌شود، جمع‌آوری شود.

در مراکز ناباروری مکان خاصی به این منظور در اختیار زوجین قرار می­گیرد. ولی اگر نمونه دادن برای افراد در این مکان مشکل باشد، می­توانند نمونه را در منزل تهیه کنند. بهتر است جمع آوری نمونه به روش استمنا (خودارضایی) باشد و اگر امکان انجام به این روش نباشد با استفاده از کاندوم­های پلی مریک سیلیکونی بدون لوبریکانت از طریق آمیزش جنسی نمونه تهیه می­شود.

نکته­ای که باید به آن توجه کنیم این است که حتما ظرف نمونه از آزمایشگاه گرفته شود و نمونه در عرض کمتر از نیم ساعت (حداکثر تا یک ساعت)، در دمای 20-37  درجه و بدون وارد شدن شوک حرارتی (می­توانیم ظرف نمونه را چسبیده به بدن نگه داریم) به آزمایشگاه تحویل داده شود (سرد شدن منی، کاهش حرکت اسپرم را سبب می­شود). بررسی نمونه حتما  باید تا حداکثر یک ساعت بعد از انزال انجام گیرد.

امروز دستگاه های آزمایش اسپرم در خانه نیز توسعه یافته اند که مانند یک آزمایشگاه کوچک قابلیت ارزیابی اسپرم را در خانه با دقت بالا دارند.

• جمع آوری اسپرم توسط کاندوم مخصوص: در برخی موارد، نمونه می‌تواند از طریق رابطه جنسی با استفاده از کاندوم مخصوص (بدون مواد اسپرم‌کش) جمع‌آوری شود. این روش برای افرادی که با روش خودارضایی راحت نیستند، مناسب است.

در موارد استثنایی كه فرد قادر نیست به‌ روش خود تحریکی نمونه‌ گیری نماید، می­تواند با استفاده ازكاندوم در هنگام مقاربت، نمونه را جمع‌آوری كند. برای این كار فقط از كاندوم­هایی استفاده می­شود كه فاقد مواد كشنده اسپرم هستند. این كاندوم­ها بصورت تجارتی در دسترس می‌باشند. بیمار باید اطلاعات كارخانه سازنده را مطالعه كند و پس از گرفتن نمونه آن را بسته، زمان نمونه گیری را یادداشت نموده و طی یك ساعت به آزمایشگاه ارسال نماید.

در زمان حمل نمونه دمای آن باید بین 20 تا 37 درجه حفظ شود. درگزارش نتایج بیمار باید قید شود كه نمونه با كاندوم مخصوص طی عمل مقاربت و در خارج از آزمایشگاه گرفته شده است. كاندوم­های معمولی نباید برای جمع‌آوری اسپرم استفاده نمود، زیرا حاوی موادی هستند كه بر تحرک اسپرم­ها تاثیر منفی می­گذارند. جمع آوری مایع منی بدون كاندوم و با مقاربت توصیه نمی­شود، زیرا قسمت اول مایع منی كه حاوی بیشترین تعداد اسپرم می­باشد ممكن است از دست برود. بعلاوه آلودگی با سلول­ها و باكتری­های واژن ممكن است رخ دهد و pH اسیدی ترشحات واژن می­تواند اثرات سوء بر تحرك اسپرم  داشته  باشد.

• نکات بهداشتی و دقت در جمع‌آوری:
  • دست‌ها و اندام تناسلی باید قبل از جمع‌آوری نمونه به خوبی شسته شوند تا احتمال آلودگی به حداقل برسد.
  • تمام نمونه باید جمع‌آوری و در ظرف استریل ریخته شود؛ اگر بخشی از نمونه از دست برود، نتایج ممکن است دقیق نباشند.

• حمل و نقل نمونه:
  • اگر نمونه در خانه جمع‌آوری می‌شود، باید در اسرع وقت (حداکثر ظرف یک ساعت) به آزمایشگاه تحویل داده شود. در این مدت، نمونه باید در دمای بدن (حدود 37 درجه سانتی‌گراد) نگهداری شود تا کیفیت اسپرم‌ها حفظ شود.
  • در صورت امکان، بهتر است نمونه مستقیماً در آزمایشگاه جمع‌آوری شود تا از هرگونه مشکلی در حمل و نقل جلوگیری شود.
• تحلیل نمونه:
  • پس از جمع‌آوری، نمونه به آزمایشگاه تحویل داده می‌شود و تحت بررسی‌های مختلف قرار می‌گیرد. این بررسی‌ها شامل آنالیز تعداد اسپرم‌ها، تحرک اسپرم‌ها، مورفولوژی (شکل و ساختار) اسپرم‌ها، و دیگر ویژگی‌های مایع منی است.

آزمایش اسپرم یک فرآیند حیاتی در ارزیابی باروری مردان است و باید با دقت و رعایت دستورالعمل‌های مشخص انجام شود تا نتایج دقیقی حاصل شود. این آزمایش می‌تواند به پزشکان کمک کند تا مشکلات ناباروری را شناسایی کرده و برنامه‌های درمانی مناسبی را برای زوج‌ها ارائه دهند.

شرایط قبل از آزمایش اسپرم

برای به دست آوردن نتایج دقیق از آزمایش اسپرم، رعایت شرایط زیر ضروری است:

• خودداری از انزال به مدت ۲۴ تا ۷۲ ساعت قبل از آزمایش:
  • برای افزایش دقت نتایج آزمایش، توصیه می‌شود که فرد از انزال به مدت ۲۴ تا ۷۲ ساعت قبل از انجام آزمایش خودداری کند. این مدت زمان کمک می‌کند تا نمونه‌ای با تعداد اسپرم کافی و کیفیت مناسب جمع‌آوری شود. انزال مکرر ممکن است منجر به کاهش تعداد اسپرم‌ها در نمونه شود، در حالی که انزال نداشتن بیش از حد نیز ممکن است کیفیت اسپرم‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
• پرهیز از مصرف الکل، کافئین، و مواد مخدر حداقل دو تا پنج روز قبل از آزمایش:
  • مصرف الکل، کافئین، و مواد مخدر می‌تواند بر کیفیت و کمیت اسپرم‌ها تأثیر منفی بگذارد. برای به دست آوردن نتایج دقیق و قابل اعتماد، بهتر است فرد حداقل دو تا پنج روز قبل از آزمایش از مصرف این مواد خودداری کند. این پرهیز کمک می‌کند تا اسپرم‌ها در بهترین وضعیت ممکن برای آزمایش قرار گیرند.
• متوقف کردن مصرف داروهای هورمونی و گیاهی طبق دستور پزشک:
  • برخی از داروهای هورمونی و گیاهی می‌توانند بر نتایج آزمایش اسپرم تأثیر بگذارند. بنابراین، اگر فرد داروهای خاصی مصرف می‌کند، باید قبل از انجام آزمایش با پزشک خود مشورت کند. پزشک ممکن است توصیه کند که مصرف برخی داروها را برای مدتی متوقف کند تا نتایج آزمایش تحت تأثیر قرار نگیرد. این موضوع به خصوص برای داروهای هورمونی که ممکن است بر تولید و عملکرد اسپرم‌ها تأثیر بگذارند، اهمیت دارد.

رعایت این شرایط به طور دقیق می‌تواند به بهبود دقت و اعتبار نتایج آزمایش اسپرم کمک کند و اطلاعات صحیح‌تری در مورد وضعیت باروری مردان ارائه دهد. این اطلاعات به پزشکان کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری در مورد تشخیص و درمان مشکلات ناباروری بگیرند.

تفسیر آزمایش اسپرم

پارامترهای ماکروسکوپی اسپرموگرام

براساس معیارهایی که مورد قبول سازمان جهانی بهداشت می­باشد، اسپرموگرام باید شامل حداقل پارامترهای مورد پذیرشی که در زیر به اصلی­ترین آن­ها اشاره کرده­ایم باشد:

شکل4. ارزیابی ماکروسکوپی مایع منی

ظاهر (Appearance)

نمونه منی که سیالیت طبیعی داشته باشد دارای ظاهری یکنواخت، خاکستری و نیمه کدر است. مايع مني پس از سيال شدن بايد در دمای اتاق و زير نور چراغ مورد بررسي قرار گيرد. اگر تعداد اسپرم بسيار کم باشد، کدورت کمتري نشان مي­دهد و اگر نمونه حاوي گلبول قرمز باشد به رنگ قرمز متمايل به قهوه­اي در مي­آيد. مايع مني در بيماران مبتلا به يرقان و پیواسپرمیا (Pyospermia) و يا بيماراني که ويتامين­هاي  گروه  B مصرف مي­كنند، به رنگ زرد در مي­آيد. البته رنگ زرد مي­تواند نشانه آلودگي مايع مني به ادرار و يا طولاني بودن زمان آمیزش جنسي باشد.

سیالیت (Liquefaction)

سیالیت بلافاصله پس از انزال شروع می­شود. احتمالا فاکتورهایی شبیه فیبرینوژن (سیمنوگلوبین، فیبرونکتین و لاکتوفرین) که از سمینال وزیکول ترشح می­شوند با آنزیم­های وزیکولار پروستات ترکیب شده و یک لخته تشکیل می­دهند. به طور طبیعی این لخته توسط آنزیم­های پروستاتی مانند کموتریپسین در مدت 10- 40 دقیقه پروتئولیز می­شود. مايع مني در عرض 60 دقيقه در دمای اتاق و در عرض 10 تا 40 دقيقه در دمای 37 درجه سيال (مایع) می­شود.

عدم سیالیت بعد از 10 – 40 دقیقه غیرطبیعی است.  تشكيل لخته بلافاصله بعد از انزال، از خروج مايع مني از واژن جلوگيري کرده و همچنين باعث محافظت اسپرم­ها از تماس مستقيم با  pH پايين موکوس سرويكس مي­شود. در صورت عدم مایع شدگی نمونه را می­توان به 3 روش به صورت مایع درآورد:

1. اضافه کردن حجمی برابر حجم نمونه با یک محیط فیزیولوژیکی (PBS)
2. اضافه کردن حجمی برابر نمونه با آنزیم­های پروتئولیتیک ویژه مثل بروملاین با غلظت   IU/Ml 10 حل شده در  PBS
3. عبور مکرر نمونه از سوزن با اندازه (Gage) 18 یا 19

ویسکوزیته (Viscosity)

ویسکوزیته نمونه را می­توان پس از مایع شدن و با مکش آرام از طریق یك پيپت پلاستيکی یكبار مصرف با قطر 5/1 ميلیمتر بررسی كرد. وقتی مایع منی به صورت قطره قطره و با نيروی جاذبه از پيپت خارج می­شود، می­توان كشيده شدن آنرا بررسی كرد. نمونه طبيعی، به صورت قطره­های كوچك و جدا از هم از پيپت خارج می­شود. در حالی كه در نمونه غير طبيعی، كشيده شدن مایع منی بيشتر از 2 سانتیمتر خواهد بود. همچنين، ویسکوزیته را می­توان با وارد كردن یك ميله شيشه­ای به نمونه و مشاهده طول كشيده شدن آن پس از خارج كردن آرام ميله بررسی كرد.

درصورتی كه طول كشيده شدن از 2 سانتیمتر تجاوز كند، ویسکوزیته نمونه به عنوان غير طبيعی ثبت می­شود. روش­های كاهش ویسکوزیته در مواردی كه نمونه به سختی به ظرف چسبيده است و وارد پيپت نمی­شود، مشابه تأخير در مایع شدن هستند.  ویسکوزیته بالای مایع منی از جمله علل منجر به ناباروری ناشی از عوامل مردانه محسوب می­گردد که با فعالیت سیستم­های اکسیداتیو سلولی در ارتباط است. ویسکوزیته بالا در تعیین تحرک و غلظت اسپرم، تعیین اسپرم­های پوشیده از آنتی‌بادی و سنجش مارکرهای  بیوشیمیایی ایجاد تداخل می‌‌نماید.

اسیدیته (pH)

مایع منی منعکس کننده تعادل بین ترشحات مختلف غدد ضمیمه‌ای بخصوص ترشحات قلیایی وزیکول­ سمینال و ترشحات اسیدی پروستات می­باشد. اندازه گیری pH باید بعد از سیال شدن نمونه، یعنی ترجیحا 30 دقیقه پس از انزال انجام شود و در هر حال این زمان نباید پس از یکساعت باشد. میزانpH  طبيعي مايع مني حدود 2/7 لی 8 مي­باشد.

کاهش pH  در حالات آزواسپرمی (Azoospermia )، انسداد  مجاری انزالی، فقدان دو طرفه­ی  وازودفران به صورت مادرزادی و آلودگي مايع مني به ادرار، ديده مي­شود. کاهش pH مي­تواند با افزايش ترشحات پروستات نيز همراه باشد. موارد pH  بالاتر از 8 معمولا ناشي از وجود عفونت در ناحيه پروستات، سمينال وزيكول و اپيديديم است که در اين صورت همراه با پیواسپرمی  مي باشد.

حجم (Volume)

حجم مايع مني بايد بطور طبيعي بين 5/1-5 ميلي ليتر باشد. حجم کمتر از 5/1ميلي ليتر (هیپواسپرمی) باعث کاهش احتمال تماس اسپرم­ها با سرويكس مي­شود و حجم بيش از 6 ميلي ليتر نيز به دليل رقيق سازي، سبب کاهش تعداد اسپرم­ها در ناحيه سرويكس مي­شود.

ارزیابی میکروسکوپی اسپرموگرام

شکل5. آنالیز مایع منی با توجه به معیار سازمان جهانی بهداشت

بدون ارزیابی میکروسکوپی که مهمترین مرحله ارزیابی اسپرم است نمی­توان اطلاعات کافی در مورد فاکتور مردانه به دست آورد. سه پارامتر تعداد، تحرک و مورفولوژی اسپرم از طریق ارزیابی میکروسکوپی بررسی می­شوند. ارزیابی ميکروسکوپی هم چنین شامل ارزیابی آگلوتيناسيون و اگریکاسیون می­باشد.

آگلوتيناسيون(Agglutination):

آگلوتیناسیون شامل تشکیل توده یا گروهی از اسپرم­های متحرک است که به دلایل مختلف به یکدیگر متصل می­گردند. در زیر میکروسکوپ وجود یا عدم وجود توده­ای از اسپرم­های بهم چسبیده، مشاهده می­شود. اسپرم­ها می­توانند از طریق سر_سر، تاژک _تاژک و یا تاژک _سر به هم متصل شوند. وجود آگلوتيناسيون میتواند دليلی برای بررسیهای بيشتر ایمونولوژیك در ارزیابی ناباروری باشد.

اگریکاسیون و یا کلامپینگ(Aggregation) :

اسپرم­های بی­تحرک به یکدیگر و یا سلول­های دیگری از جمله سلول­های اپیتلیال، بقایای سلول­های مرده و یا موکوس متصل می­شوند.

شکل5. آگلونیتاسیون و اگریکاسیون

تعداد اسپرم :(Sperm Count)

غلظت اسپرم به تعداد اسپرم­ها در هر میلی لیتر مایع منی اطلاق می­شود که با واحد میلیون در میلی لیتر بیان می­شود. کل تعداد اسپرم را با ضرب کردن حجم اسپرم در غلظت اسپرم می­توان محاسبه کرد. شمارش اسپرم بايد بعد از مخلوط نمودن ممتد و آرام مايع مني صورت گيرد. برای شمارش تعداد اسپرم 5 تا 10 میکرولیتر از نمونه با 90 میکرولیتر PBS  رقیق می­گردد، سپس میزان 10 میکرولیتر از نمونه بر روی لام نئوبار قرار می­گیرد.

قبل از اينكه فردي در طبقه بندي زیر قرار بگیرد، باید حداقل 2 نمونه با فاصله زماني بيشتر از5/2 ماه از او گرفته شده و آزمايش گردد. رعايت فاصله زماني به اين دليل است که مدت زمان توليد يك اسپرم حدود 64 روز می­باشد. طبقه بندی باروری با توجه به تعداد اسپرم به شرح زیر می باشد :

• بارور (Fertile) : که تعداد اسپرم بيشتر از 15 ميليون در هر ميلي ليتر است.
• کم بارور (Subfertile) : که تعداد اسپرم بين 5-15 ميليون در هر ميلي ليتر است.
• نابارور (Infertile) :که شامل موارد آزوسپرمي و یا تعداد اسپرم کمتر از 5 ميليون در هر ميلي ليتر است.

در بسیاری از موارد مشخص نیست که چه چیزی باعث کم شدن تعداد اسپرم می­شود. بعضی اوقات مشکلات مربوط به تعداد و کیفیت اسپرم با موارد زیر مرتبط است:

• عدم تعادل هورمونی، مانند هیپوگنادیسم (کاهش تولید هورمون)
• یک مشکل ژنتیکی مانند سندرم کلاین فلتر که از کودکی بیضه رشد نکرده است.
• یک مشکل ساختاری؛ به عنوان مثال لوله­هایی که ناقل اسپرم هستند توسط بیماری یا جراحت آسیب دیده و مسدود می­شوند یا از بدو تولد وجود ندارند.
• عفونت دستگاه تناسلی مانند کلامیدیا، سوزاک یا پروستاتیت (عفونت غده پروستات)
• واریکوسل

تحرک(Motility):

ارزیابی حرکت اسپرم به دو شکل بیان می­شود: 1- نسبت اسپرم­های متحرک به غیرمتحرک یا درصد تحرک، 2 – کیفیت حرکت اسپرم­های متحرک (سرعت و نحوه حرکت شان).

تحرک به محض مایع و یکنواخت شدن طی 30 دقيقه اول و حداكثر در یك ساعت بررسی می­شود.

ارزیابی تحرک توسط کارشناس آزمایشگاه که به طور روتین در دو دهه قبل انجام می­گرفت به این شکل بود که کارشناس یک قطره از نمونه را بر روی یک لام قرار داده و یک لامل روی آن می­گذارد و یا بزرگ نمایی 200 مشاهده و اسپرم پ­ها را دسته بندی می­نماید. مشکل اصلی در این روش، فقدان استانداردهای لازم برای ارزیابی تحرک است. حرکت آزاد اسپرم به فشار لامل بر روی لام بستگی دارد به طوری که هرچه فشار بیشتر باشد حرکت آزاد اسپرم کمتر می­شود. از سوی دیگر اگر فشار لامل کم باشد و ضخامت نمونه روی لام زیاد باشد،

درصد اسپرم­های متحرک بیش از حد واقعی محاسبه می­شود. به همین دلیل یک نمونه باید چندین بار مطالعه شود و هم چنین لام تهیه شده چند بار باید مورد بررسی قرار گیرد. در هر تکرار ارزیابی تحرک اسپرم، باید حداقل 200 اسپرم در 5 ميدان ميکروسکوپی ارزیابی شود. تعداد تکرارها معمولاً بسته به حجم مایع منی بين 2 تا 3 بار تعریف می­شود. جهت ارزیابی دقیق و استاندارد حرکت اسپرم از  Makler chamber با عمق 10 میکرومتر استفاده می­شود. در این حالت دیگر ضخامت لام تهیه شده یا فشار لامل اهمیت ندارد. بلکه اسپرم­ها در داخل حفره­ای به اندازه 50 میکرومتر به صورت مارپیچی در فضایی سه بعدی شنا می­کنند.

انواع اسپرم­ها از نظر حرکت در اسپرموگرام:

در اسپرموگرام، اسپرم­ها از نظر حرکتی به چهار نوع طبقه بندی می شوند که A،B،C وD  هستند. نوع A وB  مهمترین آ­ن­هاست که A+B، باید 40 درصد شان تحرک داشته باشند. فقط اسپرم­هايي که حرکت مستقيم و پيشرونده دارند از لحاظ باروري داراي اهميت هستند.

طبقه بندی تحرک اسپرم­ها

• اسپرم­ها با حرکت سریع و پیشرونده : (Rapid Progressive) سرعت حرکت اسپرم بیشتر از ۲۵ میکرومتر در ثانيه مي­باشد، که به آن گرید A می­گویند.
• اسپرم­ها با حرکت کند و پیشرونده (Slow Progressive) : سرعت حرکت اسپرم بين ۵ تا ۲۵ ميكرومتر در ثانيه است، که به آن گرید B می­گویند.
• اسپرم­های متحرک ولی غیر پیشرونده (Non Progressive)  : اسپرم در جاي خودش حرکت مي­کند و يا سرعت حرکت آن کمتر از ۵ ميكرومتر در ثانيه مي باشد، که به آن گریدC  می گویند.
• اسپرم­های غیر متحرک  : (Immotile) اسپرم به طور کامل بي­حرکت است، که به آن گرید D  می­گویند­.

ارزیابی زنده بودن اسپرم (Vitality Test)

قبل از ابداع تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (ICSI) هنگامی که در اسپرموگرام اسپرم­ها بدون تحرک بودند به عنوان اسپرم­های مرده یا غیرمتحرک شناخته می­شدند و تفاوت این دو حالت اهمیتی نداشت. بعد از معرفی ICSI حتی اسپرم­های زنده غیرمتحرک هم قادر به بارور کردن تخمک شدند و امکان باروری در مردا ن با سندروم کارتاژنر که اختلال در آکسونم دم اسپرم وجود دارد میسر شد.

در روشICSI  با اسپرم­های غیرمتحرک باید اسپرم زنده غیرمتحرک را از اسپرم­های مرده متمایز نمود. استفاده از رنگ ائوزین- نیگروزین برای این ارزیابی زنده مانی کاربرد وسیعی دارد. بعد از دو دقیقه رنگ ائوزین از غشای مرده اسپرم عبور می­کند و آن­ها را بنفش یا صورتی می­کند در حالی که اسپرم­های زنده شفاف می­شوند. اسپرم­های زنده شفاف در زمینه تیروه نیگروزین به راحتی از اسپرم­های مرده قابل افتراق هستند.

شکل6. رنگ آمیزی ائوزین-نیگروزین

مورفولوژی اسپرم(Morphology):

ارزیابی مورفولوژی اسپرم با بررسی یک اسمیر خشک از نمونه صورت می­گیرد که با رنگ پاپا نیکولا رنگ آمیزی شده و با بزرگنمایی 1000 و با روغن ایمرسیون مشاهده می­شود. بیش از 4 درصد اسپرم­ها در نمونه باید مورفولوژی طبیعی داشته باشند. اگرتعداد اسپرم­های با مورفولوژی طبیعی کمتر از 4 درصد باشد به آن تراتواسپرمی (Teratozoospermia  ) می­گویند. در مقادير کمتر از 4 درصد ميزان موفقيت  IVF حدود 7 الی 8 درصد مي­باشد و مقادير بين 4 الی 14 درصد با موفقيت متوسط IVF  همراه است.

سه روش رنگ آمیزی جهت بررسی مورفولوژی اسپرم پیشنهاد می­شود که عبارتند از: رنگ آمیزی پاپانیکولائو، Diff-QUICK   و Shore. در هرسه روش رنگ آمیزی، سر در ناحیه آکروزوم به رنگ آبی روشن، و ناحیه پشت آکروزوم به رنگ آبی تیره در می­آید. قطعه گردن اسپرم ممکن است کمی قرمز و دم آن به رنگ آبی یا مایل به قرمز شود. بقایای سیتوپلاسمی که معمولا در ناحیه سر و اطراف گردن قرار گرفته­اند به رنگ صورتی یا قرمز (رنگ آمیزی پاپانیکولائو) یا نارنجی مایل به قرمز (رنگ آمیزی shore) مشاهده شوند.

شکل7. رنگ آمیزی پاپانیکولائو

تفاوت در ارزیابی مورفولوژی اسپرم ناشی از تنوع تفسیرها، ضعف در مشاهده و یا ضعف در کاربرد روش­های کنترل کیفی است.

شاخص­های چندگانه نقص های اسپرم

اسپرم­هایی که از نظر مورفولوژی غیر طبیعی هستند اغلب دارای نقص­های چندگانه (سر، گردن، تاژک) می­باشند. بنابراین بررسی شاخص­های موروفولوژی غیر طبیعی اسپرم اهمیت به سزایی دارد. گزارش نوع ناهنجاری­های موروفولوژی اسپرم به همان اندازه گزارش درصد اسپرم­های با مورفولوژی طبیعی اهمیت دارد.

سه معیار جهت ارزیابی موروفولوژی اسپرم معرفی شده است که عبارتند از:

1. شاخص ناهنجاری­های چندگانه (MAI:Multiple Anomalies Index)

ناهنجاری­های مورد ارزیابی در این شاخص عبارتند از: تعداد نواقص سر، گردن و تاژک. شاخص گزارش شده عبارت است از مجموع ناهنجاری­های این 3 قطعه تقسیم بر تعداد اسپرم­های غیر طبیعی.

• شاخص تراتوزواسپرمیا (TZI: Teratozoospermia Index)

ناهنجاری­های مورد ارزیابی در این شاخص عبارتند از: یک نقص در سر، قطعه میانی، تاژک، یک نقص در ناحیه بقایای سیتوپلاسمی و هر تعداد ناهنجاری واقعی در اسپرم­های غیرطبیعی. شاخص گزارش شده عبارت است از مجموع ناهنجاری­های این 4 قطعه تقسیم بر تعداد اسپرم­های غیرطبیعی.

• شاخص بدشکلی (SDI: Sperm Deformity Index)

ناهنجاری­های مورد ارزیابی در این شاخص عبارتند از: تعداد نواقص قطعه سر، قطعه میانی، تاژگ و یک نقص در ناحیه زائده سیتوپلاسمی. شاخص گزارش شده عبارت است از: مجموع ناهنجاری­های این 4 قطعه تقسیم بر تعداد اسپرم­های شمارش شده.

ارزیابی اسپرم با کمک کامپیوتر (CASA)

در اوایل دهه 1970 میلادي، محققان به تکنیک جدیدي براي آنالیز اسپرم بر اساس پردازش تصویر دست یافتند. این تکنیک که به تکنیک  CASAمعروف می­باشد، آنالیز اسپرم توسط کامپیوتر   Computer-Aided Sperm Analysis مختصر CASA  گردیده است .امروزه این تکنیک به یک روش رایج در آزمایشگا­ه­هاي سراسر دنیا تبدیل شده و تنها روش اتوماتیک جهت آنالیز اسپرم مورد تأیید و تبیین شده  WHO 2010  می­باشد. از مزایاي استفاده از این روش می­توان از یکسان بودن جواب­هاي بدست آمده از آنالیز اسپرم توسط افراد مختلف، دقت بسیار بالا و سرعت بالاي انجام آنالیز و … نام برد.

اساس آنالیز داینامیکی اسپرم در این روش به شرح زیر است :

ابتدا نمونه اسپرم پس از گذر از مرحله مایع شدگی (Liquefaction)  در دماي 37 درجه، مستقیماً روي یک لام قرار می­گیرد سپس لام مورد نظر زیر میکروسکوپ قرار گرفته و تصویر فیلدها توسط یک دوربین به کامپیوتر منتقل شده و توسط نرم افزاري بر پایه هوش مصنوعی و قدرتمند آنالیز می­گردد. نرم افزار ابتدا اسپرم­ها را بر اساس اندازه، اختلاف دانسیته رنگ، بیضوي شکل بودن و میزان مدور بودن آ­ن­ها تشخیص داده سپس یک ثانیه از حرکت آن­ها فیلم برداري می­نماید. در این یک ثانیه در 50 زمان مختلف (فرکانس نمونه برداری 50 هرتز) از محل اسپرم­ها نمونه برداري کرده و مسیر حرکتی تک تک آن­ها را ترسیم می­نماید سپس پارامترهایی برای تک تک اسپرم­ها محاسبه می­شود.

شکل 6. خطوط آبی رنگ مسیر واقعی حرکت اسپرم­ها (مسیری که اسپرم­ها واقعاٌ طی کرده­اند) و خطوط قرمز رنگ مسیر متوسط حرکت را بدون در نظر گرفتن حرکات زیگ زاگی جانبی اسپرم­ها نشان می­دهد.

تشريح پارامترهاي حركتي اسپرم

طي سال­هايي كه سيستم‌هاي CASA توسعه يافته‌اند پارامترهاي حركتي مختلفي توسط آن­ها تعريف و ارائه شده‌اند ليكن امروزه WHO مجموعه مشخصي از پارامترها را بدين منظور پيشنهاد كرده است كه كليه سيستم‌هاي CASA از آن تبعيت مي‌نمايند.

شکل 7. اصطلاحات علمی به کار رفته شده در ارزیابی اسپرم با استفاده از CASA

اگر مسير حركت يك اسپرم را از نقطه A به نقطه B مطابق شكل 5 فرض نماييم اين پارامترها بدين شرح‌اند:

VSL (سرعت مستقيم الخط اسپرم‌ها برحسب ميكرومتر بر ثانيه):  عبارت است از سرعت اسپرم روي خط فرضي مستقيم واصل بين نقطه B و A (مسير مشخص شده با نقطه چين) يعني طول مسير مستقيم از نقطه A تا نقطه B‌ تقسيم بر زمان طي اين مسير، بديهي است كه هر چه مسير حركت اسپرم‌ها پيچيده‌تر و غير خطي‌تر باشد مسافت مستقيم طي شده كمتر و نهايتاً VSL اسپرم كمتر خواهد بود.

VCL (سرعت واقعي اسپرم‌ها در مسير واقعي طي شده برحسب ميكرومتر بر ثانيه): مسافت حرکت اسپرم براساس رد حرکت اسپرم در یک ثانیه

VAP (سرعت در مسير منحني الخط ميانگين بر حسب ميكرومتر بر ثانيه): اگر تغيير جهت‌هاي سريع اسپرم را ناديده بگيريم مي‌توان فرض كرد كه اسپرم‌ها يك مسير منحني‌الخط متوسط را طي مي‌كنند (مسير مشخص شده با خط نقطه) خارج قسمت طول اين مسير بر زمان طي مسير، سرعت در مسير متوسط يا VAP مي‌باشد.

LIN (معيار خطي بودن حركت برحسب درصد): اين پارامتر يك پارامتر محاسباتي بوده برابر نسبت سرعت VSL بر سرعت VCL برحسب درصد مي‌باشد. بديهي است هر چه مسير حركت واقعي اسپرم به خط مستقيم واصل بين دو نقطه ابتدايي و انتهايي نزديكتر باشد VSL و VCL بهم نزديكتر و اين پارامتر به 100 درصد نزديكتر است.

100 × LIN = (VSL/VCL)

STR (معيار مستقيم الخط بودن برحسب درصد): اين پارامتر نيز يك پارامتر محاسباتي بوده برابر نسبت سرعت VCL‌ به سرعت VAP برحسب درصد مي‌باشد اين پارامتر نيز بين صفر تا صددرصد است و ملاكي از نزديك بودن مسير حركت متوسط به خط مستقيم واصل بين نقاط ابتدايي و انتهايي است. هر چه اين پارامتر به 100 درصد نزديكتر باشد بدين معني است كه اسپرم گذشته از حركات سريع زيگ زاگي خود بطور متوسط بصورت خطي حركت كرده است.

100 × STR = (VSL/VAP)

WOB (برحسب درصد): اين پارامتر نيز بصورت نسبت سرعت VAP به سرعت VCL برحسب درصد تعريف مي‌شود و بيانگر ميزان حركات تند و زيگ زاگي اسپرم حول مسير ميانگين مي‌باشد.

100 × WOB = (VAP/VCL)

ALH (حداكثر دامنه حركات جانبي برحسب ميكرومتر): دامنه حركات جانبي سريع سر اسپرم در اطراف مسير ميانگين برحسب ميكرومتر را حداكثر دامنه حركات جانبي يا ALH گويند.

MAD (متوسط زاويه چرخش برحسب درجه): عبارت است از متوسط زاويه تغيير جهت سراسپرم‌ها در طول مسير حركت را بر حسب درجه.

BCF (فركانس حركات جانبي برحسب هرتز): عبارت است از تعداد دفعاتي كه سر اسپرم در هر ثانيه بصورت جانبي حركت و مسير ميانگين را قطع مي­كند.

معیارهای نرمال در آزمایش اسپرم

در آزمایش اسپرم، معیارهای نرمال مشخصی وجود دارد که به کمک آن‌ها می‌توان وضعیت باروری مردان را ارزیابی کرد. این معیارها شامل حجم مایع منی، تعداد اسپرم‌ها، حرکت اسپرم‌ها، و شکل اسپرم‌ها می‌شود. در ادامه، هر یک از این معیارها و مقادیر نرمال آن‌ها توضیح داده شده است:

• حجم مایع منی:
  • معیار نرمال: 2 تا 5 میلی‌لیتر
  • توضیح: حجم مایع منی نشان‌دهنده مقدار مایعی است که در هر بار انزال تولید می‌شود. حجم طبیعی بین 2 تا 5 میلی‌لیتر است.
• تعداد اسپرم:
  • معیار نرمال: حداقل 15 میلیون در میلی‌لیتر
  • توضیح: تعداد اسپرم‌ها یکی از شاخص‌های اصلی باروری است. تعداد نرمال اسپرم‌ها باید حداقل 15 میلیون در هر میلی‌لیتر مایع منی باشد. تعداد کمتر از این میزان (الیگواسپرمی) ممکن است به مشکلاتی در تولید اسپرم اشاره داشته باشد، در حالی که تعداد بسیار کم یا عدم وجود اسپرم (آزواسپرمی) می‌تواند به مشکلات جدی‌تر مانند عدم تولید اسپرم یا انسداد کامل در مجاری منی اشاره کند.
• تحرک اسپرم‌ها:
  • معیار نرمال: حداقل 40 درصد باید حرکت داشته باشند
  • معیار نرمال تحرک پیشرونده: حداقل 32 درصد باید حرکت پیشرونده و روبه جلو داشته باشد
  • توضیح: حرکت اسپرم‌ها (تحرک) نشان‌دهنده توانایی اسپرم‌ها برای حرکت به سمت تخمک و بارور کردن آن است. حداقل 40% از اسپرم‌ها باید حرکت کافی داشته باشند تا احتمال باروری افزایش یابد. تحرک ضعیف اسپرم‌ها (آستنواسپرمی) می‌تواند به مشکلات باروری منجر شود زیرا اسپرم‌های ناتوان در حرکت نمی‌توانند به تخمک برسند.
• شکل اسپرم‌ها:
  • معیار نرمال: حداقل 4% باید شکل طبیعی داشته باشند
  • توضیح: شکل و ساختار اسپرم‌ها (مورفولوژی) به ارزیابی ظاهر فیزیکی اسپرم‌ها می‌پردازد. اسپرم‌های سالم باید دارای سر بیضی شکل و دم بلند و صاف باشند. حداقل 4% از اسپرم‌ها باید دارای شکل طبیعی باشند. وجود اسپرم‌های با شکل غیرطبیعی (ترواتوسپرمی) می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات ژنتیکی یا تاثیرات منفی عوامل محیطی باشد و بر باروری تاثیر بگذارد.

این معیارهای نرمال به پزشکان کمک می‌کند تا وضعیت باروری مردان را به دقت ارزیابی کنند و مشکلات احتمالی را شناسایی کنند. با تکیه بر این اطلاعات، پزشکان می‌توانند برنامه‌های درمانی مناسبی را برای بهبود وضعیت باروری و افزایش شانس بارداری پیشنهاد دهند.

نتایج غیرطبیعی در آزمایش اسپرم

نتایج غیرطبیعی در آزمایش اسپرم می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات باروری باشد. این نتایج ممکن است شامل تعداد کم اسپرم‌ها، حرکت ضعیف، یا اشکال غیرطبیعی اسپرم‌ها باشد. هر یک از این پارامترهای غیرطبیعی می‌تواند به تنهایی یا به صورت ترکیبی نشان‌دهنده مشکلاتی در تولید و عملکرد اسپرم‌ها باشد. در ادامه به توضیح هر یک از این نتایج غیرطبیعی پرداخته می‌شود:

1. تعداد کم اسپرم‌ها:
   • توضیح: تعداد اسپرم‌ها در هر میلی‌لیتر مایع منی کمتر از 15 میلیون باشد، به این حالت الیگواسپرمی گفته می‌شود. تعداد بسیار کم یا عدم وجود اسپرم‌ها (آزواسپرمی) می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تر مانند عدم تولید اسپرم یا انسداد کامل در مجاری منی باشد.
   • دلایل احتمالی: تعداد کم اسپرم‌ها می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله مشکلات هورمونی، عفونت‌های مزمن، واریسکول (ورم وریدهای داخل کیسه بیضه)، مشکلات ژنتیکی، یا آسیب‌های فیزیکی به دستگاه تولید مثل مردانه باشد.
2. حرکت ضعیف اسپرم‌ها:
   • توضیح: تحرک ضعیف اسپرم‌ها به این معناست که کمتر از 40٪ از اسپرم‌ها حرکت کافی دارند. این حالت آستنواسپرمی نامیده می‌شود و می‌تواند به کاهش شانس باروری منجر شود.
   • دلایل احتمالی: حرکت ضعیف اسپرم‌ها می‌تواند ناشی از مشکلات ساختاری در دم اسپرم، عفونت‌ها، التهاب‌ها، قرار گرفتن در معرض مواد سمی یا گرما، یا مسائل مرتبط با سبک زندگی مانند سیگار کشیدن، مصرف الکل، و استفاده از مواد مخدر باشد.
3. اشکال غیرطبیعی اسپرم‌ها:
   • توضیح: شکل و ساختار غیرطبیعی اسپرم‌ها (ترواتوسپرمی) زمانی است که کمتر از 4٪ از اسپرم‌ها دارای شکل طبیعی باشند. اسپرم‌های با اشکال غیرطبیعی ممکن است ناتوان در بارور کردن تخمک باشند.
   • دلایل احتمالی: اشکال غیرطبیعی اسپرم‌ها می‌تواند به دلایل ژنتیکی، عفونت‌ها، آسیب‌های فیزیکی، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر، یا عوامل محیطی باشد.

اهمیت نتایج غیرطبیعی

نتایج غیرطبیعی در آزمایش اسپرم نشان‌دهنده وجود مشکلات بالقوه در باروری مرد است. تشخیص دقیق این مشکلات می‌تواند به پزشکان کمک کند تا برنامه‌های درمانی مناسبی برای بهبود وضعیت باروری ارائه دهند. این درمان‌ها ممکن است شامل تغییرات در سبک زندگی، مصرف داروها، درمان‌های هورمونی، یا روش‌های کمک باروری مانند تلقیح داخل رحمی (IUI) یا لقاح خارج رحمی (IVF) باشد.

بررسی و تحلیل دقیق نتایج غیرطبیعی می‌تواند به شناسایی عوامل موثر بر باروری و ارائه راه‌حل‌های مناسب برای بهبود شانس باروری کمک کند. بنابراین، انجام آزمایش اسپرم و تفسیر نتایج آن از اهمیت بالایی برخوردار است و باید با دقت و توجه ویژه‌ای صورت گیرد.

آزمایش‌های تکمیلی در کنار آزمایش اسپرم

علاوه بر آزمایش اسپرم، برخی تست‌های تکمیلی می‌توانند اطلاعات بیشتری درباره وضعیت باروری فرد ارائه دهند. این آزمایش‌ها می‌توانند به تشخیص دقیق‌تر مشکلات و ارائه راهکارهای بهتر برای درمان ناباروری کمک کنند. در ادامه، به توضیح هر یک از این آزمایش‌های تکمیلی پرداخته می‌شود:

1. آزمایش‌های هورمونی:

اندازه‌گیری سطح هورمون‌های مختلف می‌تواند به تشخیص مشکلات هورمونی که بر باروری تأثیر می‌گذارند، کمک کند. سه هورمون اصلی که معمولاً بررسی می‌شوند شامل تستوسترون،  FSH (هورمون محرک فولیکولی)، و LH (هورمون لوتئینیزه) هستند.

1. تستوسترون: این هورمون مسئول تولید اسپرم و ویژگی‌های جنسی مردانه است. سطح پایین تستوسترون می‌تواند به کاهش تولید اسپرم و مشکلات باروری منجر شود.
2. FSH: این هورمون توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شود و نقش مهمی در تولید اسپرم دارد. سطح بالای FSH می‌تواند نشان‌دهنده مشکلاتی در بیضه‌ها باشد که باعث کاهش تولید اسپرم می‌شود.
3. LH: این هورمون نیز توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شود و به تنظیم تولید تستوسترون کمک می‌کند. ناهنجاری در سطح LH می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات هورمونی باشد که بر باروری تأثیر می‌گذارد.
4. آزمایش‌های ژنتیکی:

بررسی کروموزوم‌ها و جهش‌های ژنتیکی می‌تواند به تشخیص علل ناباروری ناشی از عوامل ژنتیکی کمک کند. برخی از ناهنجاری‌های ژنتیکی می‌توانند بر تولید و عملکرد اسپرم تأثیر منفی بگذارند.

2. کاریوتایپ: این آزمایش به بررسی ساختار و تعداد کروموزوم‌ها می‌پردازد و می‌تواند ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم کلاین‌فلتر )وجود یک کروموزوم X اضافی(  را تشخیص دهد.
3. آزمایش میکروحذف های موجود در کروموزوم  Y : این آزمایش به بررسی وجود جهش‌ها یا حذف‌های کوچک در کروموزوم Y می‌پردازد که می‌تواند بر تولید اسپرم تأثیر بگذارد.
4. تست SDF (بررسی شکست‌های DNA اسپرم):

این آزمایش به بررسی شکست‌های DNA در اسپرم‌ها می‌پردازد. شکست‌های DNA می‌توانند به مشکلات باروری مرتبط باشند و احتمال موفقیت در بارداری را کاهش دهند.

اهمیت: شکست‌های DNA اسپرم ممکن است به علت عوامل محیطی، عفونت‌ها، استرس اکسیداتیو، و عوامل ژنتیکی رخ دهند. بررسی میزان شکست‌های DNA می‌تواند به شناسایی مشکلات و ارائه راهکارهای مناسب برای بهبود کیفیت اسپرم کمک کند.

انجام این آزمایش‌های تکمیلی در کنار آزمایش اسپرم می‌تواند به شناسایی دقیق‌تر مشکلات باروری و ارائه راهکارهای موثرتر برای درمان کمک کند. این اطلاعات به پزشکان کمک می‌کند تا برنامه‌های درمانی مناسب‌تری برای بهبود شانس باروری ارائه دهند.

آزمایش اسپرم در خانه  

آزمایش اسپرم در خانه یک گزینه راحت‌تر و ارزان‌تر برای ارزیابی اولیه وضعیت باروری مردان باشد. این روش به افرادی که ترجیح می‌دهند در محیط خصوصی خانه نمونه منی خود را جمع‌آوری کنند، امکان می‌دهد تا بدون نیاز به مراجعه به آزمایشگاه، اطلاعاتی ابتدایی درباره کیفیت و کمیت اسپرم‌های خود به دست آورند. این آزمایش شامل جمع‌آوری نمونه منی در خانه و بررسی آن با استفاده از کیت‌های مخصوص خانگی مانند اسپو است.

مراحل انجام آزمایش اسپرم در خانه:

1. خرید کیت آزمایش اسپرم خانگی:
   • توضیح: کیت‌های آزمایش اسپرم خانگی در داروخانه‌ها یا به صورت آنلاین قابل تهیه هستند. این کیت‌ها معمولاً شامل همه تجهیزات لازم برای جمع‌آوری و تحلیل نمونه منی می‌باشند.
   • برندهای مختلف: برندهای مختلفی از کیت‌های آزمایش خانگی در بازار موجود است که هر یک ویژگی‌ها و دقت متفاوتی دارند. مطالعه دقیق دستورالعمل‌های هر کیت برای انجام صحیح آزمایش ضروری است. دستگاه آزمایش اسپرم در خانه اسپو در حال حاضر در بازار ایران موجود است.
2. آماده‌سازی برای جمع‌آوری نمونه:
   • شرایط بهداشتی: قبل از جمع‌آوری نمونه، دست‌ها و اندام تناسلی باید به خوبی شسته شوند تا از هرگونه آلودگی جلوگیری شود.
   • پرهیز از انزال: مانند آزمایش‌های آزمایشگاهی، بهتر است فرد ۲۴ تا ۷۲ ساعت قبل از انجام آزمایش از انزال خودداری کند تا نمونه‌ای با کیفیت مناسب جمع‌آوری شود.
3. جمع‌آوری نمونه منی:
   • روش جمع‌آوری: نمونه منی معمولاً از طریق خودارضایی جمع‌آوری می‌شود و باید در ظرف استریل که در کیت موجود است، ریخته شود.  
   • حفظ دمای بدن: پس از جمع‌آوری، نمونه باید در دمای بدن نگهداری شود تا از تغییرات در کیفیت اسپرم‌ها جلوگیری شود.
4. تحلیل نمونه با استفاده از کیت خانگی:
   • دستورالعمل کیت: هر کیت دارای دستورالعمل‌های خاصی برای تحلیل نمونه است. برخی کیت‌ها فقط به صورت کیفی بارور بودن یا نبودن را گزارش می دهند. کیت هایی هم هستند که تعداد و تحرک اسپرم را با استفاده از هوش مصنوعی ارزیابی و گزارش می دهند. کیت اسپو یکی از این کیت ها است که با دقت 98 درصد تعداد و تحرک اسپرم را طب 2 دقیقه گزارش می دهد.
5. تفسیر نتایج:
   • نتایج اولیه: کیت‌های خانگی معمولاً نتایج اولیه‌ای ارائه می‌دهند که می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت کلی باروری باشد. اگر نتایج غیرطبیعی باشد، باید به پزشک مراجعه کرد تا آزمایش‌های دقیق‌تری انجام شود.
   • مشاوره پزشکی: در صورت دریافت نتایج غیرطبیعی یا در صورت نیاز به تفسیر دقیق‌تر نتایج، مشاوره با یک متخصص باروری توصیه می‌شود.

مزایای آزمایش اسپرم در خانه:

• راحتی و حریم خصوصی: امکان جمع‌آوری نمونه در خانه بدون نیاز به مراجعه به آزمایشگاه، برای بسیاری از افراد راحت‌تر است  و استرس‌ ندارد.
• صرفه‌جویی در هزینه: کیت‌های خانگی معمولاً هزینه کمتری نسبت به آزمایش‌های آزمایشگاهی دارند و می‌توانند برای ارزیابی اولیه مورد استفاده قرار گیرند.
• دسترسی آسان: این کیت‌ها به راحتی در داروخانه‌ها یا به صورت آنلاین قابل تهیه هستند و نیاز به تجویز پزشک ندارند.

آزمایش اسپرم در خانه می‌تواند به عنوان یک ابزار اولیه برای ارزیابی باروری مردان مورد استفاده قرار گیرد، اما برای تشخیص دقیق‌تر و ارائه راهکارهای درمانی مناسب، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های تکمیلی در آزمایشگاه‌های تخصصی ضروری است.

آزمایش اسپرم در خانه با آب؛ یک روش منسوخ شده و غیرعلمی

یکی از روش‌های خانگی که در شبکه های اجتماعی به طور وسیع منتشر شده است  بررسی کیفیت اسپرم با استفاده از آب است. این روش غیرعلمی و منسوخ است و هیچ داده ارزشمندی را به کاربر ارایه نمی دهد. هیچ پارامتر باارزشی مانند تعداد، تحرک و شکل اسپرم در این روش قابل ارزیابی نیست.

نقش پزشک در تفسیر نتایج

پزشک متخصص با بررسی نتایج آزمایش اسپرم می‌تواند مشکلات احتمالی را تشخیص داده و درمان‌های مناسب را توصیه کند. تفسیر دقیق و کامل نتایج آزمایش اسپرم نیازمند دانش و تجربه است که تنها پزشکان متخصص در این زمینه دارند. در ادامه به برخی از وظایف و نقش‌های پزشک در این فرآیند پرداخته می‌شود:

1. بررسی کامل نتایج آزمایش:
   • توضیح: پزشک نتایج آزمایش اسپرم را به دقت بررسی می‌کند و پارامترهای مختلفی مانند حجم مایع منی، تعداد اسپرم‌ها، تحرک اسپرم‌ها، شکل و ساختار اسپرم‌ها، و سایر ویژگی‌های مرتبط را تحلیل می‌کند. هر یک از این پارامترها اطلاعات مهمی درباره وضعیت باروری فرد ارائه می‌دهند.
2. تشخیص مشکلات احتمالی:
   • توضیح: بر اساس نتایج آزمایش، پزشک می‌تواند مشکلات احتمالی مانند تعداد کم اسپرم‌ها (الیگواسپرمی)، حرکت ضعیف اسپرم‌ها (آستنواسپرمی)، یا وجود اشکال غیرطبیعی در اسپرم‌ها (ترواتوسپرمی) را تشخیص دهد. این مشکلات می‌توانند به دلایل مختلفی از جمله مشکلات هورمونی، عفونت‌ها، ناهنجاری‌های ژنتیکی، یا عوامل محیطی باشند.
3. ارائه توصیه‌های درمانی:
   • توضیح: پس از تشخیص مشکلات، پزشک می‌تواند درمان‌های مناسب را توصیه کند. این درمان‌ها ممکن است شامل تغییرات در سبک زندگی، مصرف داروها، درمان‌های هورمونی، یا استفاده از روش‌های کمک باروری مانند تلقیح داخل رحمی (IUI) یا لقاح خارج رحمی (IVF) باشد. هدف از این درمان‌ها بهبود کیفیت و کمیت اسپرم‌ها و افزایش شانس باروری است.
4. پیگیری و نظارت بر درمان:
   • توضیح: پزشک در طول دوره درمان، وضعیت بیمار را پیگیری می‌کند و نتایج درمان را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. در صورت نیاز، تغییرات لازم در برنامه درمانی ایجاد می‌شود تا بهترین نتایج ممکن حاصل شود.
5. مشاوره و حمایت روانی:
   • توضیح: ناباروری می‌تواند باعث استرس و نگرانی‌های زیادی شود. پزشک متخصص علاوه بر ارائه درمان‌های فیزیکی، می‌تواند حمایت روانی و مشاوره لازم را به بیمار و همسر او ارائه دهد. این حمایت‌ها می‌توانند به کاهش استرس و افزایش امید و انگیزه در زوج‌ها کمک کنند.

عوامل موثر بر کیفیت اسپرم

کیفیت اسپرم‌ها به عوامل متعددی وابسته است که می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر توانایی باروری مردان تأثیر بگذارند. برخی از این عوامل شامل سبک زندگی، تغذیه، مصرف داروها، و وضعیت سلامتی عمومی فرد می‌شوند. در ادامه، به بررسی هر یک از این عوامل و تأثیر آن‌ها بر کیفیت اسپرم پرداخته می‌شود:

1. سبک زندگی:
   • استرس: استرس مداوم می‌تواند بر تولید هورمون‌های جنسی تأثیر منفی بگذارد و کیفیت اسپرم‌ها را کاهش دهد. روش‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا، و تمرینات تنفسی می‌توانند کمک‌کننده باشند.
   • ورزش: ورزش منظم می‌تواند به بهبود گردش خون و افزایش تولید اسپرم‌های سالم کمک کند. با این حال، ورزش‌های شدید و طولانی مدت ممکن است اثر معکوس داشته باشند.
   • خواب: خواب ناکافی یا بی‌کیفیت می‌تواند تعادل هورمونی را مختل کرده و بر تولید اسپرم‌ها تأثیر منفی بگذارد. داشتن خواب کافی و منظم به بهبود کیفیت اسپرم‌ها کمک می‌کند.
2. تغذیه:
   • ویتامین‌ها و مواد معدنی: مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین C، ویتامین E، روی، و سلنیوم می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم‌ها کمک کند. این مواد مغذی به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل کرده و از آسیب‌های اکسیداتیو به اسپرم‌ها جلوگیری می‌کنند.
   • چربی‌های سالم: مصرف چربی‌های سالم مانند امگا-3 که در ماهی‌های چرب، گردو، و دانه‌های چیا یافت می‌شود، می‌تواند کیفیت اسپرم‌ها را بهبود بخشد.
   • مصرف آب: هیدراتاسیون مناسب از طریق مصرف کافی آب نیز به حفظ سلامت اسپرم‌ها کمک می‌کند.
3. مصرف داروها:
   • داروهای تجویزی: برخی داروهای تجویزی می‌توانند بر تولید و کیفیت اسپرم‌ها تأثیر منفی بگذارند. داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد فشار خون، و داروهای هورمونی می‌توانند بر کیفیت اسپرم‌ها اثرگذار باشند. مشاوره با پزشک در مورد تغییر یا تنظیم داروها ضروری است.
   • مکمل های غیرمجاز: مصرف مواد مخدر مانند کوکائین، ماری‌جوانا، و استروئیدهای آنابولیک می‌تواند به طور جدی کیفیت و کمیت اسپرم‌ها را کاهش دهد.
4. وضعیت سلامتی عمومی:
   • بیماری‌ها: برخی بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، و عفونت‌های مزمن می‌توانند بر کیفیت اسپرم‌ها تأثیر منفی بگذارند. درمان و مدیریت صحیح این بیماری‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم‌ها کمک کند.
   • وزن بدن: وزن بدن نیز نقش مهمی در تولید اسپرم‌های سالم دارد. چاقی می‌تواند تعادل هورمونی را مختل کرده و بر کیفیت اسپرم‌ها تأثیر منفی بگذارد. حفظ وزن بدن در محدوده سالم از طریق رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم توصیه می‌شود.
   • عفونت‌ها و التهاب‌ها: عفونت‌ها و التهاب‌های دستگاه تناسلی می‌توانند تولید و کیفیت اسپرم‌ها را کاهش دهند. درمان به موقع این مشکلات اهمیت زیادی دارد.

تاثیر سبک زندگی و تغذیه بر کیفیت اسپرم

کیفیت اسپرم به شدت تحت تاثیر سبک زندگی و تغذیه فرد قرار دارد. رعایت نکات مرتبط با تغذیه سالم، ورزش منظم، و پرهیز از مصرف مواد مضری مانند سیگار و الکل می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم‌ها و افزایش شانس باروری کمک کند. در ادامه به توضیح این نکات مهم پرداخته می‌شود:

1. تغذیه سالم:
   • مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌ها:

آنتی‌اکسیدان‌ها نقش مهمی در حفاظت از اسپرم‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو دارند. مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند میوه‌ها و سبزیجات می‌توانند به بهبود کیفیت اسپرم‌ها کمک کنند.

مثال‌ها: میوه‌هایی مانند توت‌ها، مرکبات، و کیوی و سبزیجاتی مانند اسفناج، بروکلی، و هویج حاوی مقادیر بالایی از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند.

1. مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی:

ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین C، ویتامین E، روی، و سلنیوم نقش حیاتی در تولید اسپرم‌های سالم دارند. این مواد مغذی به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل کرده و به بهبود تحرک و کیفیت اسپرم‌ها کمک می‌کنند.

مصرف غذاهای غنی از این ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند مرکبات، آجیل، دانه‌ها، و ماهی‌های چرب توصیه می‌شود.

2. ورزش منظم:

فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود گردش خون و افزایش تولید اسپرم‌های سالم کمک کند. ورزش‌های هوازی مانند دویدن، شنا، و دوچرخه‌سواری می‌توانند تاثیر مثبت بر کیفیت اسپرم‌ها داشته باشند.

2. مزایا: ورزش منظم همچنین به کنترل وزن بدن و کاهش استرس کمک می‌کند که هر دو عامل مهمی در حفظ سلامت باروری هستند.
3. احتیاط: با این حال، باید از ورزش‌های شدید و طولانی مدت که می‌توانند باعث افزایش دمای بیضه‌ها و کاهش کیفیت اسپرم‌ها شوند، پرهیز کرد.
4. پرهیز از سیگار و الکل:

مصرف سیگار و الکل می‌تواند تاثیر منفی بر کیفیت اسپرم‌ها داشته باشد. این مواد می‌توانند باعث کاهش تعداد اسپرم‌ها، کاهش تحرک اسپرم‌ها، و افزایش درصد اسپرم‌های با شکل غیرطبیعی شوند.

3. سیگار:

نیکوتین و سایر مواد شیمیایی موجود در سیگار می‌توانند به DNA اسپرم‌ها آسیب بزنند و کیفیت آن‌ها را کاهش دهند.

3. الکل:

مصرف زیاد الکل می‌تواند تعادل هورمونی را مختل کند و تولید اسپرم‌ها را کاهش دهد. الکل همچنین می‌تواند به آسیب‌های کبدی منجر شود که بر تولید هورمون‌های جنسی تاثیر منفی می‌گذارد.

تاثیر داروها بر نتایج آزمایش اسپرم

برخی داروها می‌توانند تاثیر منفی بر نتایج آزمایش اسپرم بگذارند. داروهای مختلف می‌توانند از طریق مکانیسم‌های گوناگون بر تولید، کیفیت و تحرک اسپرم‌ها تأثیر بگذارند. مهم است که هرگونه مصرف دارو را با پزشک خود در میان بگذارید تا ارزیابی دقیقی از وضعیت باروری شما انجام شود و در صورت نیاز، تغییرات لازم در مصرف داروها اعمال گردد. در ادامه به بررسی تاثیر برخی از داروهای رایج بر نتایج آزمایش اسپرم پرداخته می‌شود:

1. داروهای ضد افسردگی:

برخی از داروهای ضد افسردگی می‌توانند تاثیر منفی بر تولید و کیفیت اسپرم‌ها داشته باشند. این داروها ممکن است باعث کاهش تعداد اسپرم‌ها، کاهش تحرک آن‌ها و افزایش درصد اسپرم‌های غیرطبیعی شوند.

داروهایی مانند فلوکستین (Prozac)، سرترالین (Zoloft)، و پاروکستین (Paxil) ممکن است اثرات منفی بر کیفیت اسپرم‌ها داشته باشند.

2. داروهای ضد فشار خون:

داروهای ضد فشار خون نیز می‌توانند بر تولید و کیفیت اسپرم‌ها تاثیر بگذارند. این داروها ممکن است باعث کاهش تعداد اسپرم‌ها و کاهش تحرک آن‌ها شوند.

بتا بلوکرها مانند آتنولول (Tenormin) و متوپرولول (Lopressor) ممکن است اثرات منفی بر کیفیت اسپرم‌ها داشته باشند.

3. داروهای هورمونی:

داروهای هورمونی که برای درمان شرایط مختلف پزشکی استفاده می‌شوند، می‌توانند تولید هورمون‌های جنسی و در نتیجه تولید اسپرم‌ها را تحت تاثیر قرار دهند.

درمان‌های هورمونی برای شرایطی مانند سرطان پروستات (مانند لوپرولید) و برخی درمان‌های تیروئید می‌توانند بر تولید اسپرم‌ها تاثیر منفی بگذارند.

4. داروهای شیمی درمانی:

داروهای شیمی درمانی که برای درمان سرطان‌ها استفاده می‌شوند، می‌توانند تاثیرات شدید و منفی بر تولید اسپرم‌ها داشته باشند. این داروها ممکن است باعث کاهش شدید تعداد اسپرم‌ها یا حتی نابودی کامل تولید اسپرم شوند.

داروهای شیمی درمانی مانند سیکلوفسفامید و دوکسوروبیسین می‌توانند تاثیرات مخربی بر تولید اسپرم‌ها داشته باشند.

5. داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs):

مصرف طولانی مدت داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی ممکن است بر تولید اسپرم‌ها تاثیر منفی بگذارد.

ایبوپروفن و ناپروکسن در صورت مصرف طولانی مدت می‌توانند تاثیرات منفی بر کیفیت اسپرم‌ها داشته باشند.

6. داروهای ضد قارچ:

برخی داروهای ضد قارچ ممکن است بر تولید و کیفیت اسپرم‌ها تاثیر منفی داشته باشند.

توکونازول می‌تواند باعث کاهش تولید هورمون‌های جنسی و در نتیجه کاهش تولید اسپرم‌ها شود.

تاثیر عوامل محیطی بر اسپرم

عوامل محیطی نیز می‌توانند بر کیفیت اسپرم تاثیر بگذارند. این عوامل می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر تولید، تحرک، و ساختار اسپرم‌ها اثر بگذارند. در ادامه به بررسی تاثیرات آلودگی هوا، قرارگیری در معرض مواد شیمیایی، و دما بر کیفیت اسپرم پرداخته می‌شود:

1. آلودگی هوا:

آلودگی هوا شامل مواد شیمیایی و ذرات معلقی است که می‌توانند از طریق تنفس وارد بدن شوند و به سیستم تولید مثل آسیب برسانند. مطالعات نشان داده‌اند که قرارگیری طولانی‌مدت در معرض هوای آلوده می‌تواند باعث کاهش کیفیت اسپرم‌ها شود.

تاثیرات: آلودگی هوا می‌تواند باعث کاهش تعداد اسپرم‌ها، کاهش تحرک اسپرم‌ها، و افزایش میزان اسپرم‌های غیرطبیعی شود. این تاثیرات می‌تواند به دلیل استرس اکسیداتیو ناشی از مواد آلاینده باشد که به اسپرم‌ها آسیب می‌زند.

2. قرارگیری در معرض مواد شیمیایی:

مواد شیمیایی مانند آفت‌کش‌ها، مواد صنعتی، و ترکیبات شیمیایی موجود در برخی محصولات مصرفی می‌توانند به سیستم تولید مثل آسیب برسانند. این مواد می‌توانند از طریق پوست، تنفس، یا مصرف مواد غذایی آلوده وارد بدن شوند.

2. تاثیرات:
   • آفت‌کش‌ها: مطالعات نشان داده‌اند که قرارگیری در معرض آفت‌کش‌ها می‌تواند باعث کاهش تعداد اسپرم‌ها، کاهش تحرک آن‌ها، و افزایش اسپرم‌های با شکل غیرطبیعی شود.
   • مواد صنعتی: مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع مختلف مانند فلزات سنگین (سرب، کادمیوم) و ترکیبات شیمیایی دیگر نیز می‌توانند به اسپرم‌ها آسیب برسانند.
3. مثال‌ها: افرادی که در صنایع شیمیایی، کشاورزی، یا مشاغلی که با مواد شیمیایی سر و کار دارند، فعالیت می‌کنند، بیشتر در معرض این خطرات قرار دارند.
4. دما:

دمای بالا می‌تواند تاثیر منفی بر تولید و کیفیت اسپرم‌ها داشته باشد. بیضه‌ها به طور طبیعی در دمایی کمتر از دمای بدن فعالیت می‌کنند و افزایش دما می‌تواند عملکرد آن‌ها را مختل کند.

سونا و جکوزی: استفاده مکرر از سونا و جکوزی که باعث افزایش دمای بیضه‌ها می‌شود، می‌تواند تولید اسپرم‌ها را کاهش دهد و به کاهش کیفیت آن‌ها منجر شود.

لباس‌های تنگ: پوشیدن لباس‌های تنگ و استفاده از لباس‌های غیر قابل تنفس نیز می‌تواند دمای بیضه‌ها را افزایش داده و کیفیت اسپرم‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.

پیشنهاد:رای حفظ دمای مناسب بیضه‌ها، توصیه می‌شود که از لباس‌های نخی و قابل تنفس استفاده شود و از قرارگیری طولانی مدت در محیط‌های با دمای بالا پرهیز شود.

روش‌های بهبود کیفیت اسپرم

بهبود کیفیت اسپرم می‌تواند به افزایش شانس باروری و دستیابی به بارداری موفق کمک کند. برای دستیابی به اسپرم‌های سالم و با کیفیت، می‌توان از روش‌های مختلفی بهره برد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین روش‌های بهبود کیفیت اسپرم پرداخته می‌شود:

1. تغذیه سالم:
   • مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها: آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند به کاهش استرس اکسیداتیو و محافظت از اسپرم‌ها کمک کنند. مصرف میوه‌ها و سبزیجات غنی از ویتامین C و E، مانند توت‌ها، مرکبات، کیوی، اسفناج و بروکلی توصیه می‌شود.
   • مصرف مواد غذایی حاوی روی و سلنیوم: این مواد معدنی نقش مهمی در بهبود کیفیت اسپرم دارند. مواد غذایی مانند آجیل‌ها، دانه‌ها، ماهی‌های چرب و گوشت‌های بدون چربی منابع خوبی از روی و سلنیوم هستند.
   • مصرف اسیدهای چرب امگا-3: این چربی‌ها که در ماهی‌های چرب مانند سالمون، ساردین و دانه‌های چیا یافت می‌شوند، می‌توانند به بهبود تحرک و کیفیت اسپرم کمک کنند.
2. ورزش منظم:
   • فعالیت بدنی منظم: ورزش‌های هوازی مانند دویدن، شنا، و دوچرخه‌سواری می‌توانند به بهبود جریان خون و افزایش تولید اسپرم‌های سالم کمک کنند.
   • احتیاط در ورزش‌های شدید: از ورزش‌های شدید و طولانی مدت که می‌توانند دمای بیضه‌ها را افزایش دهند، پرهیز کنید. ورزش‌های سنگین ممکن است به کاهش کیفیت اسپرم منجر شوند.
3. مدیریت استرس:
   • روش‌های کاهش استرس: روش‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا، و تمرینات تنفسی می‌توانند به کاهش استرس کمک کنند. استرس مزمن می‌تواند بر تولید هورمون‌های جنسی تاثیر منفی بگذارد و کیفیت اسپرم‌ها را کاهش دهد.
   • خواب کافی: خواب ناکافی یا بی‌کیفیت می‌تواند تعادل هورمونی را مختل کند. تلاش کنید هر شب 7-8 ساعت خواب با کیفیت داشته باشید.
4. پرهیز از مصرف مواد مضر:
   • ترک سیگار: نیکوتین و سایر مواد شیمیایی موجود در سیگار می‌توانند به DNA اسپرم‌ها آسیب بزنند و کیفیت آن‌ها را کاهش دهند. ترک سیگار می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم‌ها کمک کند.
   • کاهش مصرف الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند تعادل هورمونی را مختل کرده و تولید اسپرم‌ها را کاهش دهد. کاهش یا ترک مصرف الکل می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم‌ها منجر شود.
   • پرهیز از مواد مخدر: مصرف مواد مخدر مانند کوکائین، ماری‌جوانا، و استروئیدهای آنابولیک می‌تواند به شدت کیفیت و کمیت اسپرم‌ها را کاهش دهد. ترک این مواد برای حفظ سلامت باروری ضروری است.
5. مدیریت دما:
   • اجتناب از دماهای بالا: از قرارگیری طولانی مدت در محیط‌های با دمای بالا مانند سونا و جکوزی پرهیز کنید. همچنین از پوشیدن لباس‌های تنگ و غیر قابل تنفس خودداری کنید.
   • استفاده از لباس‌های مناسب: لباس‌های نخی و قابل تنفس که دمای بیضه‌ها را در حد مطلوب نگه می‌دارند، انتخاب مناسبی هستند.
6. مشاوره با پزشک:
   • ارزیابی داروها: برخی داروها می‌توانند بر کیفیت اسپرم تاثیر منفی بگذارند. در صورت مصرف داروهای خاص، با پزشک خود مشورت کنید تا در صورت نیاز، تغییرات لازم در مصرف داروها اعمال شود.
   • بررسی وضعیت سلامتی: مشکلات پزشکی مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، و عفونت‌ها می‌توانند بر کیفیت اسپرم تاثیر بگذارند. مدیریت و درمان صحیح این بیماری‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم کمک کند.

نقش استرس و سلامت روان

استرس و سلامت روان نقش مهمی در کیفیت اسپرم و باروری مردان دارند. استرس مزمن می‌تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر عملکرد سیستم تولید مثل تاثیر بگذارد. در ادامه، تاثیرات استرس و راه‌های مدیریت آن بر کیفیت اسپرم و باروری مورد بررسی قرار می‌گیرد:

1. تاثیر استرس بر هورمون‌های جنسی:

سترس مزمن می‌تواند تعادل هورمونی را مختل کند. هورمون‌های استرس مانند کورتیزول می‌توانند تولید هورمون‌های جنسی مانند تستوسترون را کاهش دهند. کاهش سطح تستوسترون می‌تواند به کاهش تولید اسپرم و کاهش کیفیت آن‌ها منجر شود.

اثرات: کاهش تعداد اسپرم‌ها، کاهش تحرک اسپرم‌ها، و افزایش میزان اسپرم‌های غیرطبیعی از جمله اثرات استرس مزمن بر کیفیت اسپرم‌ها هستند.

2. تاثیر استرس بر رفتارها و عادات:

استرس می‌تواند منجر به رفتارهای ناسالمی مانند مصرف الکل، سیگار کشیدن، و استفاده از مواد مخدر شود. این رفتارها خود می‌توانند به شدت بر کیفیت اسپرم‌ها تاثیر منفی بگذارند.

اثرات: این رفتارها می‌توانند تعداد اسپرم‌ها را کاهش دهند، تحرک اسپرم‌ها را مختل کنند، و خطر آسیب به DNA اسپرم‌ها را افزایش دهند.

3. تاثیر استرس بر سبک زندگی:

استرس می‌تواند منجر به تغییرات منفی در سبک زندگی شود، مانند کاهش فعالیت بدنی، تغذیه ناسالم، و خواب ناکافی. این تغییرات می‌توانند به طور مستقیم بر کیفیت اسپرم تاثیر بگذارند.

اثرات: کاهش کیفیت خواب، کاهش فعالیت بدنی، و تغذیه ناسالم می‌توانند تولید اسپرم‌ها را مختل کرده و کیفیت آن‌ها را کاهش دهند.

4. راه‌های مدیریت استرس برای بهبود کیفیت اسپرم:
   • روش‌های کاهش استرس: استفاده از روش‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا، و تمرینات تنفسی می‌تواند به کاهش استرس و بهبود کیفیت اسپرم‌ها کمک کند.
     • مدیتیشن: مدیتیشن می‌تواند به آرامش ذهن و کاهش استرس کمک کند و در نتیجه تعادل هورمونی را بهبود بخشد.
     • یوگا: یوگا ترکیبی از تمرینات جسمانی و تنفسی است که می‌تواند به کاهش استرس و افزایش سلامت جسمی و روانی کمک کند.
     • تمرینات تنفسی: تمرینات تنفسی عمیق می‌توانند به آرامش ذهن و کاهش استرس کمک کنند و در نتیجه تاثیرات مثبتی بر کیفیت اسپرم‌ها داشته باشند.
   • فعالیت بدنی منظم: فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود سلامت روان و کاهش استرس کمک کند. ورزش‌های هوازی مانند دویدن، شنا، و دوچرخه‌سواری می‌توانند تاثیرات مثبتی بر کیفیت اسپرم‌ها داشته باشند.
   • خواب کافی: داشتن خواب کافی و با کیفیت می‌تواند به کاهش استرس و بهبود تعادل هورمونی کمک کند. تلاش کنید هر شب 7-8 ساعت خواب با کیفیت داشته باشید.
   • حمایت اجتماعی: داشتن شبکه حمایتی از دوستان و خانواده می‌تواند به کاهش استرس کمک کند. حمایت اجتماعی می‌تواند به افزایش احساس امنیت و کاهش اضطراب کمک کند.

تاثیرات عفونت‌ها و بیماری‌ها

عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌توانند تاثیرات جدی و منفی بر کیفیت و کمیت اسپرم‌ها داشته باشند. این مشکلات به طور مستقیم یا غیرمستقیم می‌توانند عملکرد سیستم تولید مثل مردان را مختل کرده و به کاهش باروری منجر شوند. در ادامه به بررسی تاثیرات عفونت‌ها و بیماری‌ها بر کیفیت اسپرم پرداخته می‌شود:

1. عفونت‌های دستگاه تناسلی:

عفونت‌های دستگاه تناسلی، از جمله عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها، یا قارچ‌ها، می‌توانند به طور مستقیم بر تولید و کیفیت اسپرم‌ها تاثیر بگذارند.

1. مثال‌ها: عفونت‌های پروستات (پروستاتیت)، اپیدیدیم (اپیدیدیمیت)، و اورتریت (عفونت مجرای ادراری) می‌توانند باعث التهاب و آسیب به بافت‌های تولید کننده اسپرم شوند.
2. اثرات: این عفونت‌ها می‌توانند منجر به کاهش تعداد اسپرم‌ها، کاهش تحرک آن‌ها، و افزایش میزان اسپرم‌های غیرطبیعی شوند. التهاب و آسیب به بافت‌ها می‌تواند تولید اسپرم را مختل کند و کیفیت آن‌ها را کاهش دهد.
3. بیماری‌های مزمن:

بیماری‌های مزمن می‌توانند تاثیرات طولانی مدت و جدی بر سیستم تولید مثل داشته باشند. این بیماری‌ها ممکن است تعادل هورمونی را مختل کرده و به کاهش کیفیت اسپرم منجر شوند.

2. مثال‌ها: دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، و اختلالات خودایمنی می‌توانند تولید و کیفیت اسپرم را تحت تاثیر قرار دهند.
3. اثرات: بیماری‌های مزمن می‌توانند منجر به کاهش تعداد اسپرم‌ها، کاهش تحرک آن‌ها، و افزایش درصد اسپرم‌های غیرطبیعی شوند. این بیماری‌ها می‌توانند با ایجاد استرس اکسیداتیو و التهاب، به اسپرم‌ها آسیب بزنند.
4. بیماری‌های عفونی سیستمیک:

 برخی از بیماری‌های عفونی سیستمیک می‌توانند تاثیرات جدی بر سیستم تولید مثل مردان داشته باشند. این بیماری‌ها می‌توانند به طور مستقیم یا از طریق ایجاد تب و التهاب، بر کیفیت اسپرم تاثیر بگذارند.

3. مثال‌ها: اوریون، عفونت‌های ویروسی مانند HIV، و سایر بیماری‌های عفونی سیستمیک می‌توانند به بیضه‌ها آسیب بزنند و تولید اسپرم را کاهش دهند.
4. اثرات: بیماری‌هایی مانند اوریون می‌توانند باعث التهاب بیضه‌ها (ارکیت) شوند و به کاهش دائمی تولید اسپرم منجر شوند. بیماری‌های ویروسی مانند HIV نیز می‌توانند تولید اسپرم را مختل کنند و کیفیت آن‌ها را کاهش دهند.
5. تاثیرات تب و افزایش دمای بدن:

تب و افزایش دمای بدن می‌تواند تاثیرات منفی بر تولید و کیفیت اسپرم‌ها داشته باشد. دمای بالای بدن می‌تواند تولید اسپرم‌ها را مختل کند و به کاهش کیفیت آن‌ها منجر شود.

4. مثال‌ها: عفونت‌های شدید که منجر به تب بالا می‌شوند، می‌توانند تاثیرات منفی بر کیفیت اسپرم‌ها داشته باشند.
5. اثرات: افزایش دمای بدن می‌تواند منجر به کاهش تعداد اسپرم‌ها، کاهش تحرک آن‌ها، و افزایش میزان اسپرم‌های غیرطبیعی شود. این تاثیرات ممکن است تا چند هفته پس از بهبودی از تب و عفونت نیز ادامه داشته باشند.
6. مدیریت و درمان عفونت‌ها و بیماری‌ها:

تشخیص زودهنگام: تشخیص و درمان زودهنگام عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌تواند به کاهش تاثیرات منفی آن‌ها بر کیفیت اسپرم کمک کند.

درمان‌های مناسب: درمان‌های دارویی، تغییرات در سبک زندگی، و مدیریت مناسب بیماری‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم‌ها کمک کند. در صورت نیاز به درمان‌های خاص، مشاوره با پزشک متخصص ضروری است.

پیشگیری: پیشگیری از عفونت‌ها از طریق رعایت بهداشت فردی، استفاده از روش‌های محافظتی در روابط جنسی، و واکسیناسیون می‌تواند به کاهش خطر عفونت‌ها و حفظ کیفیت اسپرم‌ها کمک کند.

مفاهیم تخصصی در تفسیر آزمایش اسپرم

در تفسیر نتایج آزمایش اسپرم، مفاهیم تخصصی متعددی وجود دارد که هر کدام از آن‌ها اطلاعات مهمی درباره وضعیت باروری مردان ارائه می‌دهند. درک این مفاهیم به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلات باروری را شناسایی کرده و راهکارهای مناسب را پیشنهاد دهند. در ادامه به توضیح مهم‌ترین مفاهیم و نتایج مورد بررسی در آزمایش اسپرم پرداخته می‌شود:

•  Abnormal morphology

به بررسی شکل غیرطبیعی اسپرم‌ها اشاره دارد. اسپرم‌های سالم باید دارای سر بیضی و دم بلند و مستقیم باشند.

اهمیت: درصد بالای اسپرم‌های با مورفولوژی غیرطبیعی (غیرطبیعی) می‌تواند نشان‌دهنده مشکلاتی در تولید اسپرم و کاهش باروری باشد. مقدار طبیعی معمولاً باید بیش از 4% اسپرم‌های با شکل طبیعی باشد.

Agglutination

به تجمع غیرطبیعی اسپرم‌ها به صورت خوشه‌ای یا چسبندگی آن‌ها به یکدیگر اشاره دارد.

اهمیت: این مشکل می‌تواند به علت وجود آنتی‌بادی‌های ضد اسپرم در مایع منی یا اختلالات ایمنی باشد. Agglutination می‌تواند بر حرکت و توانایی اسپرم‌ها برای باروری تاثیر منفی بگذارد.

• Appearance

ظاهر مایع منی به بررسی ویژگی‌های بصری مایع منی مانند رنگ و شفافیت آن اشاره دارد.

اهمیت: مایع منی طبیعی باید به رنگ خاکستری مایل به سفید و نسبتاً شفاف باشد. تغییرات در رنگ یا شفافیت می‌تواند نشان‌دهنده وجود عفونت، خونریزی یا مشکلات دیگر باشد.

Capacitation

•   Capیا “Capacitation” به فرآیندی اشاره دارد که در آن اسپرم‌ها برای باروری تخمک آماده می‌شوند. این فرآیند معمولاً در دستگاه تناسلی زن انجام می‌شود.

اهمیت: بررسی فرآیند Capacitation در آزمایش‌های پیشرفته می‌تواند به شناسایی مشکلاتی در توانایی اسپرم‌ها برای باروری کمک کند.

• Count

تعداد اسپرم‌ها به شمارش تعداد اسپرم‌ها در هر میلی‌لیتر مایع منی اشاره دارد.

اهمیت: تعداد طبیعی اسپرم‌ها باید حداقل 15 میلیون در هر میلی‌لیتر باشد. تعداد کمتر از این می‌تواند به مشکلات باروری منجر شود.

• : Round cell
  •  “سلول‌های گرد” به بررسی تعداد سلول‌های غیر اسپرم در مایع منی اشاره دارد که می‌تواند شامل سلول‌های سفید خون، سلول‌های اپیتلیال و سایر سلول‌ها باشد.
  • اهمیت: تعداد زیاد سلول‌های گرد می‌تواند به وجود عفونت یا التهاب اشاره کند و بر کیفیت اسپرم‌ها تاثیر منفی بگذارد.

  Color

رنگ مایع منی به رنگ طبیعی و غیرطبیعی آن اشاره دارد.

اهمیت: رنگ طبیعی مایع منی معمولاً خاکستری مایل به سفید است. تغییرات در رنگ می‌تواند نشان‌دهنده وجود خون، عفونت یا اختلالات دیگر باشد.

    DFI (DNA Fragmentation Index):

• : DFI یا “شاخص fragmentation DNA” به بررسی میزان شکست DNA اسپرم‌ها اشاره دارد.
  • اهمیت: سطح بالای DFI می‌تواند نشان‌دهنده مشکلاتی در کیفیت DNA اسپرم و کاهش قابلیت باروری باشد. شکست DNA اسپرم می‌تواند به علت استرس اکسیداتیو یا آسیب‌های دیگر باشد.

  Head Defects:

“اختلالات سر اسپرم” به بررسی مشکلات در شکل و اندازه سر اسپرم‌ها اشاره دارد.

اهمیت: اختلالات سر اسپرم می‌تواند به مشکلاتی در توانایی اسپرم برای باروری تخمک منجر شود و به کاهش باروری کمک کند.

Normal Form

  Normal form به درصد اسپرم‌های با شکل طبیعی اشاره دارد.

اهمیت: درصد بالای اسپرم‌های با شکل طبیعی نشان‌دهنده کیفیت خوب اسپرم‌ها و توانایی بالاتر برای باروری است. مقدار طبیعی معمولاً باید بیش از 4% باشد.

• Immotile:

: Immotile به اسپرم‌های غیرتحرک یا بی‌حرکت اشاره دارد.

اهمیت: درصد بالای اسپرم‌های بی‌حرکت می‌تواند به مشکلات در تحرک اسپرم‌ها و کاهش شانس باروری منجر شود. حداقل 40% از اسپرم‌ها باید حرکت داشته باشند.

• IUI (Intrauterine Insemination):

: IUI یا “تزریق داخل رحمی” به فرآیندی اشاره دارد که در آن اسپرم‌ها به طور مستقیم به رحم زن تزریق می‌شوند.

اهمیت: بررسی کیفیت اسپرم برای IUI اهمیت دارد تا اطمینان حاصل شود که اسپرم‌ها به اندازه کافی سالم و تحرک دارند که بتوانند در فرآیند IUI استفاده شوند.

• Liquefaction:
  • : Liquefaction یا “مایع شدن” به فرآیند تبدیل مایع منی از حالت ژل به حالت مایع اشاره دارد. این فرآیند معمولاً در طی 30 دقیقه پس از انزال اتفاق می‌افتد.
  • اهمیت: زمان طبیعی مایع شدن باید کمتر از 30 دقیقه باشد. زمان طولانی‌تر می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات در آنزیم‌های مایع منی و تاثیر منفی بر تحرک اسپرم‌ها باشد.
• Motility:
  • : Motility به توانایی اسپرم‌ها برای حرکت و شنا کردن به سمت تخمک اشاره دارد.
  • اهمیت: تحرک مناسب اسپرم‌ها برای باروری ضروری است. حداقل 40% از اسپرم‌ها باید حرکت پیش‌رونده داشته باشند تا شانس باروری افزایش یابد.
• Viscosity:
  • : Viscosity یا ویسکوزیته به میزان چسبندگی و ضخامت مایع منی اشاره دارد.
  • اهمیت: مایع منی باید دارای ویسکوزیته مناسبی باشد تا اسپرم‌ها بتوانند به راحتی حرکت کنند. ویسکوزیته بالا می‌تواند مانع حرکت آزادانه اسپرم‌ها شود.
• Vitality:
  • : Vitality یا زنده‌مانی به درصد اسپرم‌های زنده در نمونه اشاره دارد.
  • اهمیت: درصد بالای اسپرم‌های زنده نشان‌دهنده کیفیت خوب اسپرم‌ها است. معمولاً بیش از 58% از اسپرم‌ها باید زنده باشند.
• Concentration:
  • : Concentration به میزان غلظت اسپرم‌ها در هر میلی‌لیتر مایع منی اشاره دارد.
  • اهمیت: غلظت اسپرم‌ها نشان‌دهنده توانایی تولید مثل است. مقدار طبیعی باید حداقل 15 میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر باشد.

هزینه‌های آزمایش اسپرم

هزینه‌های آزمایش اسپرم می‌تواند بسته به عوامل مختلفی متغیر باشد. این عوامل شامل مکان انجام آزمایش، نوع آزمایش‌های انجام‌شده، تجهیزات و تکنولوژی‌های مورد استفاده، و پوشش بیمه‌ای فرد می‌باشند. در ادامه به بررسی عوامل مؤثر بر هزینه‌های آزمایش اسپرم پرداخته می‌شود:

1. مکان انجام آزمایش:
   • آزمایشگاه‌های عمومی و خصوصی: هزینه‌های انجام آزمایش در آزمایشگاه‌های خصوصی معمولاً بالاتر از آزمایشگاه‌های عمومی است. آزمایشگاه‌های خصوصی ممکن است خدمات و تجهیزات پیشرفته‌تری ارائه دهند که می‌تواند بر هزینه‌ها تأثیر بگذارد.
   • مراکز تخصصی باروری: مراکز تخصصی باروری معمولاً آزمایش‌های جامع‌تری ارائه می‌دهند و ممکن است هزینه‌های بالاتری نسبت به آزمایشگاه‌های عمومی داشته باشند.
2. نوع آزمایش‌های انجام‌شده:
   • آزمایش اسپرم استاندارد: هزینه یک آزمایش اسپرم استاندارد که شامل ارزیابی اولیه تعداد، تحرک، و مورفولوژی اسپرم‌ها می‌شود، معمولاً در مقایسه با آزمایش‌های پیشرفته‌تر کمتر است. هزینه این آزمایش برای یک تست در بازه 110 هزار تومان تا 240 هزار تومان است.
   • آزمایش‌های پیشرفته: آزمایش‌هایی مانند بررسی DNA اسپرم (DFI)، آزمایش‌های ژنتیکی، و تست‌های تخصصی دیگر هزینه‌های بیشتری دارند. این آزمایش‌ها نیازمند تجهیزات و فرآیندهای پیشرفته‌تری هستند که هزینه را افزایش می‌دهند. هزینه این آزمایش 300 الی 500 هزار تومان است.
3. تجهیزات و تکنولوژی‌های مورد استفاده:
   • تجهیزات پیشرفته: استفاده از تجهیزات پیشرفته و تکنولوژی‌های جدید می‌تواند هزینه‌های آزمایش اسپرم را افزایش دهد. این تجهیزات دقت بالاتری در نتایج ارائه می‌دهند و می‌توانند اطلاعات جامع‌تری درباره کیفیت و سلامت اسپرم‌ها فراهم کنند.
   • مواد مصرفی: هزینه‌های مربوط به مواد مصرفی مانند مواد شیمیایی، محلول‌ها و ظروف استریل نیز بر هزینه کل آزمایش تأثیر می‌گذارد.
4. پوشش بیمه‌ای:
   • بیمه‌های درمانی: بسیاری از بیمه‌های درمانی هزینه‌های آزمایش اسپرم را تحت پوشش قرار می‌دهند. با این حال، میزان پوشش و شرایط بیمه ممکن است متفاوت باشد. بهتر است قبل از انجام آزمایش با بیمه خود تماس بگیرید و از میزان پوشش و شرایط آن مطلع شوید.
   •  

نتیجه‌گیری

آزمایش اسپرم یک ابزار حیاتی در ارزیابی باروری مردان است و می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره کیفیت و کمیت اسپرم‌ها ارائه دهد. این آزمایش به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلات احتمالی در تولید و عملکرد اسپرم‌ها را شناسایی کرده و راهکارهای مناسب را برای بهبود باروری پیشنهاد دهند. درک مفاهیم تخصصی مرتبط با تفسیر نتایج آزمایش اسپرم و آگاهی از عوامل مؤثر بر کیفیت اسپرم‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

اهمیت آزمایش اسپرم

آزمایش اسپرم به عنوان اولین قدم در ارزیابی مشکلات باروری مردان، نقش کلیدی ایفا می‌کند. این آزمایش می‌تواند به تشخیص مشکلاتی مانند تعداد کم اسپرم‌ها، تحرک ضعیف اسپرم‌ها، و ناهنجاری‌های ساختاری اسپرم‌ها کمک کند. همچنین، اطلاعات حاصل از این آزمایش می‌تواند راهنمایی‌های مناسبی برای درمان‌های مختلف باروری فراهم کند.

عوامل مؤثر بر کیفیت اسپرم

کیفیت اسپرم‌ها به شدت تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله سبک زندگی، تغذیه، مصرف داروها، و وضعیت سلامتی عمومی فرد قرار دارد. رعایت نکات مرتبط با تغذیه سالم، ورزش منظم، مدیریت استرس، و پرهیز از مصرف مواد مضر می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم‌ها و افزایش شانس باروری کمک کند. همچنین، تأثیرات عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، قرارگیری در معرض مواد شیمیایی، و دمای بالا نیز نباید نادیده گرفته شود.

نقش پزشک در تفسیر نتایج

پزشک متخصص با بررسی نتایج آزمایش اسپرم می‌تواند مشکلات احتمالی را تشخیص داده و درمان‌های مناسب را توصیه کند. تفسیر دقیق و کامل نتایج آزمایش اسپرم نیازمند دانش و تجربه است که تنها پزشکان متخصص در این زمینه دارند. مشاوره با پزشک و پیگیری درمان‌ها تحت نظر او می‌تواند به بهبود شانس باروری و افزایش احتمال دستیابی به بارداری موفق کمک کند.

آزمایش اسپرم یک ابزار مهم و اساسی در ارزیابی باروری مردان است. با انجام این آزمایش و تفسیر دقیق نتایج آن توسط پزشکان متخصص، می‌توان مشکلات باروری را شناسایی و راهکارهای مناسبی برای بهبود کیفیت اسپرم‌ها و افزایش شانس باروری ارائه کرد. توجه به عوامل مؤثر بر کیفیت اسپرم‌ها و مدیریت مناسب آن‌ها نیز نقش حیاتی در دستیابی به بارداری موفق دارد. مشاوره با پزشک و پیگیری توصیه‌های او می‌تواند به بهبود وضعیت باروری و افزایش احتمال موفقیت در بارداری کمک کند.

سوالات متداول درباره آزمایش اسپرم

آزمایش اسپرم چیست و چرا انجام می‌شود؟

آزمایش اسپرم یا اسپرموگرام یک روش تشخیصی است که به بررسی کمیت و کیفیت اسپرم‌ها می‌پردازد. این آزمایش برای تشخیص مشکلات احتمالی در باروری مردان انجام می‌شود و اطلاعاتی درباره تعداد، تحرک، و شکل اسپرم‌ها ارائه می‌دهد.

آیا برای انجام آزمایش اسپرم باید آمادگی خاصی داشته باشم؟

بله، معمولاً توصیه می‌شود که فرد حداقل 2 تا 5 روز قبل از آزمایش از انزال خودداری کند تا نمونه‌ای با کیفیت مناسب جمع‌آوری شود. همچنین، از مصرف الکل، کافئین، و مواد مخدر حداقل دو تا پنج روز قبل از آزمایش پرهیز شود.

آزمایش اسپرم چگونه انجام می‌شود؟

برای انجام این آزمایش، فرد باید نمونه‌ای از مایع منی خود را ارائه دهد. این نمونه معمولاً از طریق خودارضایی در یک ظرف استریل جمع‌آوری می‌شود. نمونه سپس به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا تحت بررسی‌های مختلف قرار گیرد.

نتایج آزمایش اسپرم چگونه تفسیر می‌شوند؟

 نتایج آزمایش اسپرم شامل بررسی چندین پارامتر مهم از جمله حجم مایع منی، تعداد اسپرم‌ها، تحرک اسپرم‌ها، و شکل و ساختار اسپرم‌ها است. هر کدام از این پارامترها می‌تواند اطلاعات مفیدی درباره وضعیت باروری فرد ارائه دهد.

چه عواملی می‌توانند بر نتایج آزمایش اسپرم تاثیر بگذارند؟

عواملی مانند سبک زندگی، تغذیه، مصرف داروها، وضعیت سلامتی عمومی، و عوامل محیطی می‌توانند بر کیفیت اسپرم‌ها تاثیر بگذارند. همچنین، استرس و عفونت‌ها نیز می‌توانند نتایج آزمایش را تحت تاثیر قرار دهند.

آیا نتایج غیرطبیعی آزمایش اسپرم به معنای ناباروری است؟

نتایج غیرطبیعی لزوماً به معنای ناباروری نیستند، اما می‌توانند نشان‌دهنده مشکلاتی در تولید یا عملکرد اسپرم‌ها باشند. در صورت مشاهده نتایج غیرطبیعی، مشاوره با پزشک متخصص ضروری است تا تشخیص دقیق‌تری انجام شود و درمان‌های مناسب توصیه گردد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر پس از یک سال تلاش برای بارداری موفق نشده‌اید، توصیه می‌شود که به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند آزمایش‌های لازم را انجام داده و علل احتمالی ناباروری را شناسایی کند.

آیا آزمایش اسپرم درد دارد؟

خیر، انجام آزمایش اسپرم به خودی خود درد ندارد. جمع‌آوری نمونه از طریق خودارضایی صورت می‌گیرد و این فرآیند کاملاً بدون درد است.

آیا می‌توان آزمایش اسپرم را در خانه انجام داد؟

بله، کیت‌های خانگی مانند دستگاه آزمایش اسپرم در خانه اسپو برای آزمایش اسپرم وجود دارند که می‌توانند برخی از پارامترهای اولیه مانند تعداد و تحرک اسپرم‌ها را بررسی کنند. اما برای نتایج دقیق‌تر و کامل‌تر، انجام آزمایش در آزمایشگاه‌های تخصصی توصیه می‌شود.

آیا نتایج آزمایش اسپرم قابل تغییر است؟

بله، نتایج آزمایش اسپرم می‌توانند تحت تاثیر تغییرات در سبک زندگی، تغذیه، درمان‌های پزشکی و مدیریت استرس بهبود یابند. رعایت توصیه‌های پزشک و پیگیری درمان‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم‌ها کمک کند.